Umowa darowizny środków pieniężnych

DAROWIZNA ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH

Repertorium A nr 254/2024

AKT NOTARIALNY

        Dnia dwudziestego piątego września dwa tysiące dwudziestego czwartego roku przed Janem Kowalskim notariuszem w Warszawie, w kancelarii notarialnej w budynku nu- mer 15 wybudowanym przy ulicy Marszałkowskiej 15 w Warszawie, stawili się:

    1) Adam Nowak, syn Jana i Anny (85031201234), —        zamieszkały Warszawa, ul. Polna 12 m. 5,

    2) Anna Wiśniewska, córka Piotra i Marii (92051512345),        zamieszkała Kraków, ul. Kwiatowa 7 m. 10.

  Tożsamość stawających notariusz ustaliła na podstawie dowodów osobistych: ad 1) - ABC123456 ważnego do dnia 12.03.2028, ad 2) - DEF654321 ważne- go do dnia 25.09.2029.

UMOWA DAROWIZNY

    § 1. Adam Nowak oświadcza, że:

    - jest posiadaczem rachunku bankowego numer PL12345678901234567890123456, prowadzonego przez bank pn. Bank PKO BP S.A. z sie- dzibą w Warszawie,

    - jest właścicielem środków pieniężnych zgromadzonych na wskazanym wyżej rachunku,

    - jest kawalerem,

    - w stosunku do niego nie została wydana żadna decyzja administracyjna ani orzeczenie sądu i nie toczy się żadne postępowanie przed jakimkolwiek organem i sądem, w tym postępowanie egzekucyjne, upadłościowe lub inne, mogące mieć w p ł y w na skuteczność umowy objętej tym aktem.

    § 2. Adam Nowak daruje córce Annie Wiśniewskiej część środków pie- niężnych zgromadzonych na wymienionym w § 1 rachunku bankowym, w kwocie 50 000,00 zł (pięćdziesiąt tysięcy złotych), a Anna Wiśniewska darowiznę tę przyjmuje.

    § 3. Adam Nowak i Anna Wiśniewska oświadczają, że będące przed- miotem tej darowizny środki pieniężne zostały wypłacone obdarowanej w dniu dzisiejszym, w drodze polecenia przelewu z rachunku bankowego prowadzonego na rzecz darczyńcy, wskazanego w § 1, na rachunek bankowy numer PL65432109876543210987654321, prowadzony przez bank pn. ING Bank Śląski S.A. z siedzibą w Katowicach na rzecz obdarowanej, co potwierdza okazany wyciąg z powołanego wyżej rachunku bankowego obdarowanej.

    § 4. Adam Nowak oświadcza, że ponosi koszty sporządzenia aktu.

    § 5. Notariusz poinformowała stawających:

    - o treści art. 4a ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i daro- wizn (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r. poz. 1044), po czym Adam Nowak i Anna Wiśniewska oświadczają, że czynność objęta tym aktem jest pierwszą darowizną dokonaną między nimi w ciągu ostatnich pięciu lat (pięciu lat),

    - o treści art. 890 Kodeksu cywilnego.

    § 6. Pobrano:

    - taksę notarialną na podstawie § 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwo- ści z dnia 28 czerwca 2004 r. w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r. poz. 237)                            150,00 zł (sto pięćdziesiąt złotych),

    - 23% VAT-u na podstawie art. 41 ust. 1 w zw. z art. 146a pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r. poz. 931) w kwocie                         34,50 zł (trzydzieści cztery złote pięćdziesiąt groszy).

  Powyższe opłaty nie obejmują kosztów wypisów tego aktu, które wraz z pod- stawą p r a w n ą ich pobrania zostaną p o d a n e na każdym z nich.

Akt ten został odczytany, przyjęty i podpisany.

Adam Nowak

Anna Wiśniewska                      Jan Kowalski - notariusz

Uwagi do wzorów nr 55

    Umowa darowizny ma charakter umowy jednostronnie zobowiązującej, bo jej isto- ta polega na tym, że darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku (art. 888 § 1 k.c.). Świadczenie więc musi być bezpłatne, co oznacza, że nie ma odpowiednika w świadczeniu drugiej strony. Jak się powszechnie przyjmuje, świadczenie może być dokonane także na rzecz osoby trzeciej, skoro według art. 888 § 1 k.c. obdarowany może nie być drugą stroną. Są to jednak wypadki spotykane rzadko w praktyce notarialnej. Przedmiotem darowizny mogą być wszystkie prawa majątkowe: prawo własności, udział we współwłasności, prawo wie- czystego użytkowania, większość ograniczonych praw rzeczowych, spadek, wierzytel- ność, suma pieniężna. Darowizną może być również zwolnienie z długu. W praktyce notarialnej najczęściej przedmiotem darowizny jest własność nieruchomości i odnosi się to zarówno do nieruchomości gruntowych (por. wzór nr 12), jak i nieruchomości loka- lowych (por. wzór nr 15) lub budynkowych. Stosunkowo częste są notarialne umowy obejmujące prawa wieczystego użytkowania i spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego.

    Według obowiązujących przepisów Kodeksu cywilnego stronami umowy darowizny mogą być, bez żadnych ograniczeń, wszelkie podmioty, a więc zarówno osoby fizyczne, jak i osoby prawne. Uchylony został bowiem art. 888 § 2 k.c. wymagający zezwolenia organu państwowego na przyjęcie darowizny przez jednostkę organizacyjną niepaństwową. Ogra- niczenia natomiast wynikają z przepisów szczególnych, np. co do nieruchomości Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego.

    Przy zawarciu umowy darowizny oświadczenia stron nie muszą być złożone jednocześ- nie. Przy braku jednoczesności oświadczeń umowa dochodzi do skutku dopiero z chwilą złożenia oświadczenia woli przez drugą stronę. Przy darowiźnie prawa własności nieru- chomości (użytkowania wieczystego) ma to istotne znaczenie z tego względu, że dopiero wówczas w akcie notarialnym może być zawarty wniosek o wpis nabywcy do księgi wie- czystej (por. wzór nr 20).     Art. 890 § 1 zd. 1 k.c. przewiduje pod rygorem nieważności formę aktu notarialnego dla oświadczenia woli przez darczyńcę. Oświadczenie woli przez obdarowanego o przy- jęciu darowizny może być w zasadzie złożone w dowolnej formie. Treść art. 890 § 2 k.c. pozwala na stwierdzenie, że dowolność formy oświadczenia obdarowanego nie dotyczy przypadków przyjęcia darowizny, która ze względu na przedmiot wymaga zachowania szczególnej formy. Tak więc ze względu na treść art. 158 k.c. oświadczenia obydwu stron umowy darowizny nieruchomości wymagają zachowania formy aktu notarialnego.

    Umowy darowizny nie pozbawia cech nieodpłatności polecenie określone w art. 893 k.c. Istotną cechą polecenia jest to, że darczyńca nie czyni nikogo wierzycielem. Polecenie może być uczynione zarówno na korzyść darczyńcy, jak i obdarowanego oraz osoby trze- ciej. Osoba ta jednak, jako niebędąca wierzycielem, nie może we własnym interesie do- magać się jego spełnienia. Polecenie, choć może zmniejszać wartość darowizny, nie może powodować uszczuplenia majątku obdarowanego. Polecenie z art. 893 k.c. jest odpowied- nikiem polecenia zawartego w testamencie (art. 982 k.c.).

    „Zarówno gdy chodzi o polecenie przy darowiźnie, jak i przy poleceniu testamentowym określony krąg podmiotów może domagać się od obciążonego określonego zachowania się wynikającego z treści polecenia, jednak podmioty te nie mogą skorzystać z przymusu pań- stwowego w celu zmuszenia obciążonego do takiego zachowania się" (postanowienie SN z 14.07.1967 r., I CR 207/67, OSNCP 1968, nr 5, poz. 80).

    Od omawianego polecenia należy odróżnić obciążenia zamieszczane w umowach da- rowizny. Jeszcze w latach 60-tych XX w. ukształtowała się praktyka (por. Edward Gniewek, 1969, „Rejent", Warszawa 1969, z. 4, s. 50 i n.) polegająca na tym, że mimo braku w Kodeksie cywilnym odpowiednika art. 354 § 2 k.z. możliwe jest zamieszczenie w umo- wie darowizny postanowienia zobowiązującego obdarowanego do spełnienia świadczenia na rzecz darczyńcy lub osoby trzeciej. Świadczenie to, podobnie jak i polecenie, nie powin- no spowodować uszczerbku w majątku obdarowanego, ale mieści się w granicach otrzy- manego przysporzenia. Przykładem darowizny zawierającej obciążenie w podanym zna- czeniu jest wzór nr 22. Przedmiotem świadczenia obciążającego obdarowanego mogą być ponadto np. użytkowanie przedmiotu darowizny, obowiązek zapłaty odpowiedniej kwoty, opieka nad darczyńcą, określone świadczenia w naturze, zapłata długu. Z istnieniem ta- kich świadczeń w umowach darowizny wiąże się obowiązek zabezpieczenia ich wykonania przez zamieszczenie klauzuli z art. 777 § 1 pkt 4 k.p.c. lub wniosku o ujawnienie w księdze wieczystej, jeżeli świadczenia mają charakter ograniczonych praw rzeczowych.

    Problematyki darowizny dotyczą m.in.: Jan Gudowski (red.) i in., 1976, t. III, cz. II, Warszawa 1976, s. 72 i n.; Stanisław Rudnicki (red.), 1978, Warszawa 1978, s. 230 i n., wraz z powołanym tam orzecznictwem i literaturą, i późniejsze komentarze do Kodeksu cywilnego. Por. również Adam Szpunar, 1995, „Rejent" 1995, nr 7-8, poz. 95.

    Problematyka odwołania darowizny z powodu rażącej niewdzięczności występuje przede wszystkim w praktyce sądowej. W toku postępowania sądowego ustala się istnienie zarówno pozytywnych (art. 898 k.c.), jak i negatywnych (art. 899 k.c.) przesłanek odwoła- nia z tej przyczyny darowizny. Według art. 898 § 1 k.c. darowiznę może odwołać jedynie darczyńca. Odwołanie darowizny przez spadkobierców darczyńcy może nastąpić w grani- cach określonych w art. 899 § 2 k.c.

    Darczyńca (jego spadkobierca) może odwołać darowiznę także po śmierci obdarowa- nego, jeżeli nie upłynął termin przewidziany w art. 899 § 3 k.c. (por. uchwałę SN z 12.04.1991 r., III CZP 22/91, OSNCP 1991, nr 10-12, poz. 145). Według jednak wyroku Sądu Najwyż- szego z 17.05.1996 r. (I CKN 23/96, OSNC 1996, nr 12, poz. 175): „1. Darczyńca lub jego spadkobierca nie może odwołać darowizny po śmierci obdarowanego, nawet jeżeli termin określony w art. 899 § 3 k.c. jeszcze nie upłynął. 2. Przyczyną odwołania darowizny może być rażąca niewdzięcz- ność obdarowanego, a nie jego spadkobierców".

    Odwołanie darowizny, której przedmiot wszedł do majątku wspólnego, może być do- konane w stosunku do jednego z małżonków, i to nawet w stosunku do tego, które nie brało udziału w zawarciu umowy darowizny. Z chwilą odwołania przedmiot darowizny staje się przedmiotem współwłasności małżonków w częściach równych. Darczyńca może wówczas żądać przeniesienia na niego udziału należącego do małżonka, w stosunku do którego od- wołał darowiznę. Gdyby to nie było możliwe, może żądać zwrotu wartości tego udziału stosownie do przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu (por. uchwałę SN z 9.05.1997 r., III CZP 15/97, OSNC 1997, nr 10, poz. 142). Oświadczenie darczyńcy odwołujące darowiznę nie powoduje jeszcze powrotnego przejścia własności nieruchomości z obdarowanego na darczyńcę. Stwarza ono jedynie po stronie obdarowa- nego obowiązek zwrotu odwołanej darowizny, stosownie do przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu.

    W celu wywołania skutków rzeczowych darczyńca jest wówczas uprawniony do wnie- sienia powództwa. Prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek strony do złoże- nia oświadczenia woli zastępuje tylko to oświadczenie (art. 64 k.c. i art. 1047 k.p.c.). Jeżeli więc oświadczenie to ma stanowić składnik umowy, jaka ma być zawarta między strona- mi, do jej zawarcia konieczne jest złożenie odpowiedniego oświadczenia woli przez drugą stronę z zachowaniem wymaganej formy. Nie dotyczy to jednak zawarcia umowy przyrze- czonej w umowie przedwstępnej (art. 390 § 2 k.c.) oraz wypadków, gdy sąd uwzględnia powództwo o stwierdzenie obowiązku zawarcia umowy; w takich wypadkach orzecze- nie sądu stwierdza zawarcie umowy i zastępuje tę umowę (por. uchwałę SN z 22.01.1993 r., III CZP 175/92, OSNCP 1993, nr 7-8, poz. 146).

    Oświadczenie o odwołaniu darowizny jest czynnością jednostronną, a odwołanie darowizny następuje z chwilą, gdy oświadczenie o odwołaniu doszło do obdarowanego w taki sposób, że mógł się zapoznać z jego treścią (por. uchwałę SN z 14.12.1993 r., III CZP 127/93, OSNCP 1994, nr 7-8, poz. 138). Jak się przyjmuje, pisemne oświadczenie obdarowanego (art. 900 k.c.) powoduje odwołanie darowizny także wówczas, gdy jej przedmiotem jest nieruchomość. Odwołanie może być uczynione również w treści testamentu, jeżeli dotarło ono do wiadomości obdarowane- go, a także przez doręczenie obdarowanemu odpisu pozwu w związku z wytoczeniem po- wództwa o powrotne przeniesienie własności z obdarowanego na darczyńcę.

    Nie ma przeszkód do sporządzenia oświadczenia o odwołaniu darowizny w formie pro- tokołu sporządzonego w trybie art. 102 § 2 ustawy z 14 lutego 1991 r. - Prawo o notariacie (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r. poz. 1791), a także złożenie przez darczyńcę w akcie notarialnym oświadczenia o odwołaniu darowizny i przyjęciu tego oświadczenia do wia- domości przez obdarowanego (por. wzór nr 28). Wówczas jednak, jak się wydaje, notariusz powinien pouczyć stawających o tym, że darowizna może być skutecznie odwołana tylko z przyczyn określonych w przepisach, np. z powodu rażącej niewdzięczności.

    Odwołanie darowizny z powodu rażącej niewdzięczności i skutki z tym związane kwa- lifikują się do trybu postępowania sądowego. Jedynie sąd może dokonywać ustaleń co do istnienia przesłanek odwołania darowizny.

    Jeżeli jednak te przesłanki istnieją, oświadczenie o odwołaniu darowizny zawar- te w akcie notarialnym będzie również skuteczne. To samo dotyczy zawarcia notarialnej umowy dotyczącej przeniesienia własności z obdarowanego na darczyńcę w wyniku wyko- nania zobowiązania wynikającego z odwołania darowizny (por. wzór nr 30). Problematyka dotycząca darowizny, a zwłaszcza jej odwołania, była przedmiotem wielu orzeczeń Sądu Najwyższego i literatury. Por. literaturę i orzecznictwo przytoczone w: Krzysztof Pietrzykowski, 1999, t. III, Warszawa 1999, s. 516.