Uzasadnienie umorzenia postępowania

Sygn. akt II K 345/22

UZASADNIENIE

Jan Kowalski wystąpił o zasądzenie od Skarbu Państwa na jego rzecz kwoty 50 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami na podstawie ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.

Na rozprawie w dniu 15 marca 2023 r. pełnomocnik wnioskodawcy ostatecznie sprecyzował wniosek wskazując, że kwota 50 000 zł stanowi wyłącznie żądanie z tytułu zadośćuczynienia i że wnioskodawca nie domaga się zasądzenia odszkodowania.

Występujący w niniejszej sprawie prokurator wniósł o oddalenie wniosku uznając, że w niniejszej sprawie zachodzi powaga rzeczy osądzonej.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

Orzeczeniem Komisji Lekarskiej do Spraw Inwalidztwa i Zatrudnienia z dnia 12 stycznia 1980 r. Jan Kowalski został uznany za inwalidę i zaliczony do drugiej grupy inwalidzkiej.

W dniu 2 lutego 1982 r. Jan Kowalski został zatrzymany, a następnie na mocy postanowienia prokuratora z dnia 3 lutego 1982 r. tymczasowo aresztowany jako podejrzany o przestępstwo z art. 270 § 1 kk i art. 282 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. i osadzony w Areszcie Śledczym w Warszawie. W czasie zatrzymania i kolejnych przesłuchań wnioskodawca nie był bity, nie grożono mu. Straszono go jedynie, że ma się przyznać do popełnienia zarzucanego mu czynu, bo w przeciwnym razie czekają go długie lata w więzieniu. Okazało się to bezskuteczne, bowiem Jan Kowalski do niczego się nie przyznał.

Już w czasie aresztowania stan zdrowia Jana Kowalskiego był zły - zgłaszał on wówczas swoje dolegliwości, w wyniku czego korzystał w areszcie z opieki lekarskiej, a następnie skierowano go do szpitala więziennego. Pobyt w areszcie śledczym nie wpłynął jednak na stan zdrowia wnioskodawcy - po prostu leczył się on w związku ze swoim schorzeniem, które powstało jeszcze przed jego aresztowaniem. W trakcie osadzenia w areszcie Jan Kowalski nie spotkał się z żadnymi szykanami ze strony więźniów lub funkcjonariuszy Aresztu Śledczego.

Tymczasowe aresztowanie zostało uchylone i w dniu 15 maja 1982 r. Jan Kowalski został zwolniony z aresztu.

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Warszawie z dnia 20 czerwca 1982 r., w sprawie o sygn. akt I K 123/82, zmienionym następnie wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Warszawie z dnia 10 września 1982 r., sygn. akt II K 456/82 Jan Kowalski został skazany za to, że w okresie od stycznia do lutego 1982 r. w Warszawie w celu rozpowszechnienia gromadził i przechowywał, a także rozpowszechniał wydawnictwa ukazujące się poza zasięgiem cenzury, sygnowane między innymi nazwą „Solidarność” o treści zawierającej fałszywe wiadomości, co mogło wyrządzić poważną szkodę interesom PRL, tj. za przestępstwo z art. 270 § 1 kk na karę 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 5 lat próby i zaliczeniem okresu tymczasowego aresztowania.

Na mocy postanowienia Sądu Wojewódzkiego w Warszawie z dnia 21 grudnia 1983 r. wskazane wyżej przestępstwo zostało wnioskodawcy darowane w drodze amnestii.

Następnie, na skutek kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego, wyrokiem z dnia 15 kwietnia 1992 r., sygn. akt III K 789/92 Sąd Najwyższy uniewinnił Jana Kowalskiego od popełnienia czynu przypisanego mu wskazanymi wyżej wyrokami.

W 1995 r. wnioskodawca wystąpił o zasadzenie zadośćuczynienia za pozbawienie wolności wynikające z jego tymczasowego aresztowania w sprawie prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Warszawie w sprawie o sygn. akt I K 123/82, w wyniku czego postanowieniem z dnia 20 lipca 1995 r., sygn. akt III Ko 1011/95 Sąd Wojewódzki w Warszawie zasądził na jego rzecz z tego tytułu kwotę 10 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się postanowienia.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie:

- częściowo zeznań wnioskodawcy Jana Kowalskiego (k. 2, 5, 8, k. 12 akt IPN w Warszawie o sygn. IPN Wa 1234/01 w zw. z k. 25),

- zeznań świadka Anny Nowak (k. 15),

- zeznań świadka Piotra Wiśniewskiego (k. 18),

- kart dot. wnioskodawcy (k. 21),

- kopii dziennika archiwalnego (k. 24),

- orzeczenia Komisji Lekarskiej do Spraw Inwalidztwa i Zatrudnienia (k. 27),

- świadectwa zwolnienia (k. 30),

a także znajdujących się w aktach III Ko 1011/95:

- postanowienia Sądu Wojewódzkiego w Warszawie z dnia 15 kwietnia 1992 r.,

- postanowienia o tymczasowym aresztowaniu z dnia 3 lutego 1982 r.,

- postanowienia Sądu Wojewódzkiego w Warszawie z dnia 21 grudnia 1983 r.,

- wyroku Sądu Rejonowego 20 czerwca 1982 r., sygn. akt I K 123/82

Zeznania wnioskodawcy Jana Kowalskiego Sąd uznał za wiarygodne jedynie częściowo. Mianowicie Sąd dał wiarę tej części jego zeznań, w których wnioskodawca opisał okoliczności swego zatrzymania i aresztowania oraz przeprowadzonych wówczas przesłuchań. Zeznania te były szczere i logiczne, a dodatkowo znalazły oparcie w znajdujących się w aktach dokumentach. Wiarygodne były też te zeznania wnioskodawcy, w których wskazał on, że już w czasie tymczasowego aresztowania pozostawał na rencie, co pozostaje w zgodzie z treścią orzeczenia Komisji Lekarskiej do Spraw Inwalidztwa i Zatrudnienia z dnia 12 stycznia 1980 r. oraz świadectwa zwolnienia.

Za nie mające znaczenia dla sprawy uznał Sąd zeznania wnioskodawcy dotyczące spotkania ze współosadzonym w Areszcie Śledczym w Warszawie oraz uszkodzenia drzwi, w których wnioskodawca kopał. Jakkolwiek nie ma podstaw do kwestionowania wiarygodności zeznań w tej części, to należało stwierdzić, że okoliczności związane z przypuszczalną prowokacją ze strony SB, której elementem był opisywany przez wnioskodawcę osadzony, nie miały żadnego wpływu dla oceny zasadności roszczenia wnioskodawcy w tej sprawie. W odniesieniu do zniszczenia drzwi natomiast, fakt ten znalazł się w ogóle poza obszarem zainteresowania Sądu, a to z uwagi na rezygnację z żądania odszkodowania przez wnioskodawcę.

Niewiarygodne okazały się natomiast twierdzenia wnioskodawcy, w których starał się on przekonać, że w związku z aresztowaniem ujawniła się u niego klaustrofobia (k. 32) oraz, że stan jego zdrowia pogorszył się w wyniku aresztowania (k. 35). Wprawdzie, zeznania te znajdują potwierdzenie w zeznaniach świadka Anny Nowak, według której po opuszczeniu aresztu wnioskodawca był człowiekiem bardzo znerwicowanym i między stanem jego zdrowia przed i po areszcie była duża różnica, po aresztowaniu bał się zamkniętych pomieszczeń (k. 15), a także w zeznaniach Piotra Wiśniewskiego, która wskazała, że po wyjściu z aresztu pogorszenie stanu zdrowia Jana Kowalskiego samo rzucało się w oczy: był wychudzony i miał problemy z pamięcią (k. 18). Niemniej jednak zeznania wskazanych świadków były wyraźnym odzwierciedleniem stanowiska procesowego wnioskodawcy i nie były przekonujące. Pozostawały one zresztą w wyraźniej sprzeczności z wcześniejszymi zeznaniami samego Jana Kowalskiego, złożonymi w toku postępowania przed Sądem Wojewódzkim w Warszawie w sprawie o sygn. III Ko 1011/95, kiedy to wnioskodawca jednoznacznie stwierdził, że pobyt w areszcie śledczym nie wpłynął na jego stan zdrowia, a po prostu leczył się w związku ze swoim schorzeniem, które powstało jeszcze przed tymczasowym aresztowaniem (k. 42 akt o sygn. III Ko 1011/95). Należy podkreślić, że zeznania wnioskodawcy złożone przed Sądem Wojewódzkim w Warszawie były spontaniczne, a ponadto miały miejsce w lipcu 1995 r., a więc po upływie 13 lat od opuszczenia przez niego aresztu. Z pewnością był to czas wystarczająco długi, by ujawnił się ewentualny negatywny wpływ pobytu w areszcie na stan zdrowia Jana Kowalskiego. Skoro zatem sam wnioskodawca nie twierdził wówczas, że aresztowanie przełożyło się na pogorszenie jego stanu zdrowia, a wręcz wyraźnie temu zaprzeczył, to obecnie nie ma podstaw do twierdzenia, że tak właśnie jest. I choć w żadnym razie Sąd nie kwestionuje faktu, że wnioskodawca może być osobą schorowaną, to jednocześnie nie znajduje możliwości uznania, że zły stan zdrowia wnioskodawcy ma związek z jego aresztowaniem i nie wynika po prostu z jego wieku i istniejących już wcześniej dolegliwości i schorzeń.

Pozostałe zeznania świadków Anny Nowak i Piotra Wiśniewskiego Sąd uznał za wiarygodne, choć dotyczyły one kwestii o mniejszym znaczeniu dla rozstrzygnięcia sprawy.

Za wiarygodne Sąd uznał również zgromadzone w sprawie dokumenty. Zostały one sporządzone przez uprawnione do tego podmioty, w granicach ich kompetencji, a ich autentyczności nie kwestionowała żadna ze stron. Nie było również podstaw, aby Sąd czynił to z urzędu.

Sąd zważył, co następuje.

Wniosek Jana Kowalskiego nie zasługiwał na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. z 1991 r. poz. 84) - zwanej dalej "Ustawą" - osobie, wobec której stwierdzono nieważność orzeczenia albo wydano decyzję o internowaniu w związku z wprowadzeniem w dniu 13 grudnia 1981 r. w Polsce stanu wojennego, przysługuje od Skarbu Państwa odszkodowanie za poniesioną szkodę i zadośćuczynienie za doznaną krzywdę wynikłe z wykonania orzeczenia albo decyzji. W razie śmierci tej osoby uprawnienie to przechodzi na małżonka, dzieci i rodziców.

Stosownie zaś do art. 8 ust. 2 Ustawy przepis ust. 1 nie ma zastosowania, jeżeli w wyniku rewizji nadzwyczajnej, kasacji lub wznowienia postępowania prawomocnie zasądzono odszkodowanie, chyba że za jego zastosowaniem przemawiają względy słuszności.

Przytoczony przepis art. 8 ust. 2 Ustawy w sposób jednoznaczny odnosi się do zasady postępowania z wnioskami osób, które otrzymały już odszkodowanie i zadośćuczynienie w trybie przewidzianym procedurą karną i które ponownie występują z roszczeniem, z powołaniem przepisów Ustawy, domagając się wypłacenia im dodatkowych kwot. Zasadą wynikającą z art. 8 ust. 2 Ustawy jest zatem to, że w takiej sytuacji odszkodowanie i zadośćuczynienie nie przysługuje, chyba że za jego zasądzeniem (w dodatkowej wysokości) wyjątkowo przemawiają względy słuszności (zob. wyrok SN z dnia 12 maja 2005 r., sygn. akt I CK 701/04, OSNC 2006/2/28).

W pierwszej kolejności należy stwierdzić, że przedmiot postępowania w tej sprawie jest tożsamy z przedmiotem postępowania prowadzonego przez Sąd Wojewódzki w Warszawie pod sygn. akt III Ko 1011/95. W obu tych sprawach Jan Kowalski dochodził bowiem zadośćuczynienia za krzywdy związane z jego tymczasowym aresztowaniem w sprawie prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Warszawie pod sygn. I K 123/82. Skoro więc postanowieniem z dnia 20 lipca 1995 r. w sprawie III Ko 1011/95 Sąd Wojewódzki w Warszawie zasądził już na rzecz wnioskodawcy zadośćuczynienie w kwocie 10 000 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia uprawomocnienia się tego postanowienia, to zgodnie z art. 8 ust. 2 Ustawy wnioskodawcy co do zasady nie przysługuje już zadośćuczynienie z tego tytułu.

Stosownie do art. 8 ust. 2 in fine Ustawy Sąd zbadał jednocześnie, czy w niniejszej sprawie za zasądzeniem dodatkowego zadośćuczynienia nie przemawiają jednak względy słuszności. W tym względzie stwierdzono jednak, że obecne twierdzenia wnioskodawcy, zmierzające do wykazania związku tymczasowego aresztowania z pogorszeniem jego stanu zdrowia, były zgoła odmienne od jego stanowiska wyrażonego przed Sądem Wojewódzkim w Warszawie na rozprawie w lipcu 1995 r. (w sprawie o sygn. akt III Ko 1011/95), w którym wyraźnie temu zaprzeczył. Ponadto, wnioskodawca w pełni zgodził się z rozstrzygnięciem i wysokością zadośćuczynienia zasądzonego na jego rzecz przez Sąd Wojewódzki, co wyraziło się w braku zaskarżenia decyzji tegoż sądu. Nie było przy tym prawdą, że niewniesienie środka odwoławczego było wówczas spowodowane tym, że wnioskodawcy nie było stać na adwokata, bowiem jak wykazano w toku rozprawy Jan Kowalski był w tamtym postępowaniu reprezentowany przez adwokata (k. 55). Jeśli zatem zważyć, że kwestia ewentualnego wpływu tymczasowego aresztowania na stan zdrowia wnioskodawcy była już przedmiotem osądu, a jednocześnie nie przedstawił on w tym zakresie żadnych nowych okoliczności, przecząc jedynie swoim własnym, wyrażonym wcześniej twierdzeniom, to należało stwierdzić, że w sprawie Jana Kowalskiego nie zaistniała taka sytuacja, by za przyznaniem mu uzupełniającego zadośćuczynienia przemawiały względy słuszności.

Uwzględniając wszystkie powyższe okoliczności Sąd uznał więc, że w niniejszej sprawie należało odwołać się do zasady wyrażonej w art. 8 ust. 2 Ustawy i na podstawie przepisów wskazanych w punkcie 1 tenoru wyroku postępowanie umorzyć (por. rozstrzygnięcie analogicznej sprawy w wyroku SA w Krakowie z dnia 17 czerwca 2008 r., sygn. akt II AKa 87/08, LEX nr 489660).

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 14 Ustawy, zgodnie z którym koszty postępowania w sprawach objętych ustawą ponosi Skarb Państwa.

Jan Nowak Sędzia Jan Nowak Anna Wiśniewska

Zarządzenie:

1. notować w kontrolce uzasadnień,

2. odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi wnioskodawcy,

3. przedłożyć za 2 tygodnie dni od doręczenia lub po wpłynięciu apelacji.

Warszawa, dnia 20 kwietnia 2023 r.

Sędzia Jan Nowak