Zażalenie na postanowienie o oddaleniu wniosku o wyłączenie sędziego

Kraków, dnia 2023-10-26

I C 1234/23

 

                                             Do

                                             Sądu Rejonowego

                                             w

                                             Krakowie, ul. Przykładowa 1

 

W sprawie z powództwa Jan Kowalski przeciwko Adam Nowak

o zapłatę

                                             ZAŻALENIE

 powoda na postanowienie Sądu Rejonowego w Krakowie z dnia 15 października 2023 r. o oddaleniu wniosku

                                              o wyłączenie

                                        Anny Wiśniewskiej Sędziego w

1. Na podstawie art. 394^1a § 1 pkt 10 KPC zaskarżam w całości postanowienie Sądu

 Rejonowego w Krakowie z dnia 15 października 2023 r. i zarzucam mu oczywistą obrazę art. 49 § 1 KPC

 poprzez przyjęcie, że fakt pozostawania przez sędziego Annę Wiśniewską w stosunkach

 służbowo-towarzyskich z kierownik sekretariatu Wydziału I Cywilnego w Krakowie Anną

 Zielińską pozostaje bez wpływu na potrzebę wyłączenia sędziego w sprawie z mojego

 powództwa przeciwko Adamowi Nowakowi – mężowi pani kierownik.

2. Wnoszę o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez wyłączenie pani sędzi Anny

 Wiśniewskiej od rozpoznawania sprawy o sygn. I C 1234/23, wobec oczywistego wystąpienia

 przesłanki z art. 49 § 1 KPC, w postaci istnienia okoliczności tego rodzaju, że może

 wywołać i wywołuje uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności sędziego w sprawie

 poddanej pod jego rozstrzygnięcie.

3. Wnoszę o zasądzenie od pozwanego na moją rzecz kosztów postępowania związanych

 z wniesieniem zażalenia.

                                             Uzasadnienie

Pismem z 1 października 2023 r. wniosłem o wyłączenie od rozpoznania sprawy z mojego powództwa

przeciwko Adamowi Nowakowi sędziego Sądu Rejonowego w Krakowie Anny Wiśniewskiej,

podnosząc, że istnieją uzasadnione wątpliwości, czy sędzia ten zdoła zachować wymaganą

bezstronność w sprawie, w której pozwanym jest mąż pani Anny Zielińskiej – kierownik

sekretariatu Wydziału I Cywilnego w Krakowie. Zwróciłem uwagę Sądu, że pani sędzia Anna Wiśniewska

jest od 2020 r. przewodniczącą tego Wydziału, a pani kierownik współpracuje z nią

od początku jej pracy, pozostając od 2015 r. na stanowisku kierownika

sekretariatu. Oczywiste jest, czego mam świadomość, że okoliczność istnienia stosunków

służbowych sędziego z pracownikami sądu, czy profesjonalnymi pełnomocnikami stron nie

ma samoistnego i automatycznego znaczenia w zakresie potrzeby wyłączenia sędziego. W tej

sprawie jednak, czego Sąd I instancji zdaje się nie dostrzegać, pozwanym jest mąż pani

kierownik sekretariatu, z którą obok stosunków ściśle służbowych łączą sędziego także

stosunki towarzyskie. Przewodnicząca Wydziału – pani sędzia Anna Wiśniewska współpracuje z żoną

pozwanego od 2020 r. i ewidentnie osoby te łączy stosunek wzajemnego zaufania

i sympatii, czego wyrazem jest wspólny udział tych osób np. w corocznym spotkaniu wigilijnym pracowników sądu. Wprawdzie pani sędzia Anna Wiśniewska zgodnie z art. 52 § 2 KPC złożyła

do akt oświadczenie, na które powołał się Sąd, oddalając mój wniosek, że „z pozwanym

Adamem Nowakiem nie łączą ją stosunki osobiste tego rodzaju, że mogłyby wywołać

wątpliwości co do jej bezstronności”, to okoliczność ta w realiach przedmiotowej sprawy

nie może być przesądzająca.

W pierwszej kolejności należy podnieść, że pani sędzia odniosła się w swoim oświadczeniu

jedynie do jednego z powodów wyłączenia w otwartym obecnie katalogu przyczyn z art. 49 §

1 KPC. Sędzia w istocie odniosła się mianowicie do przesłanki wyłączenia z art. 49 KPC

w jego brzmieniu sprzed nowelizacji dokonanej ustawą z dnia 22 lipca 2010 r. (Dz.U. z 2010 r.,

nr 153, poz. 1027),

i poprzedzającego ją wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie

SK 37/07 (OTK-A 2008/8/103). Wówczas to art. 49 KPC, rozumiany był bardzo wąsko,

przyjmowano bowiem, że tylko „stosunek osobisty” sędziego i strony lub jej przedstawiciela

ustawowego wymaga wyłączenia „sędziego podejrzanego o stronniczość”. Trybunał

Konstytucyjny we wspomnianym wyroku uznał jednak, że art. 49 KPC w zakresie, w jakim

ogranicza przesłankę wyłączenia sędziego jedynie do stosunku osobistego między nim a jedną

ze stron lub jej przedstawicielem ustawowym, pomijając inne okoliczności, które mogłyby

wywołać wątpliwości co do bezstronności sędziego, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 Konstytucji

RP. Tych istotnych zmian w prawie Sąd I instancji, podobnie jak sędzia, o którego wyłączenie

wnosiłem, zdaje się nie dostrzegać. Sąd oddalając mój wniosek, stwierdził bowiem tylko,

że wprawdzie można mówić o stosunku służbowym między przewodniczącą Wydziału

a panią kierownik sekretariatu, a nawet wynikającej z długoletniej współpracy sympatii

między tymi osobami, to stwierdzenia tego nie można odnieść do pozwanego, z którym sędzia

nie utrzymuje bliższych „stosunków osobistych”. Dodam tylko, że takie właśnie, wąskie

rozumienie przesłanek wyłączenia z art. 49 KPC, było krytykowane w doktrynie

i orzecznictwie nawet na długo przed zmianami w prawie. Już w postanowieniu z 20 lipca 2007 r.

(I CZ 66/07, OSNC 2008/2/21) Sąd Najwyższy stwierdził bowiem, że art. 49 KPC został

skonstruowany w trosce o dobro wymiaru sprawiedliwości, które byłoby zagrożone, gdyby

bezstronność sędziego budziła wątpliwości. Dlatego też Sąd Najwyższy już wówczas

sprzeciwił się wąskiemu rozumieniu pojęcia stosunku osobistego. Faktycznie też rozszerzając

zakres przesłanek wyłączenia sędziego z art. 49 KPC, przyjął również, że stosunek osobisty

zachodzi także wtedy, gdy wiąże on sędziego nie z samą stroną, ale z jej bliskimi krewnymi.

W sytuacji braku generalnej przesłanki wyłączenia sędziego w postaci uzasadnionych

wątpliwości wobec jego bezstronności, również w postanowieniu z 15 marca 2006 r. (III CZP 7/06,

OSNC 2007/1/9), Sąd Najwyższy przyjął zaś, że „stosunki towarzysko-służbowe

między sędziami sądu stanowią podstawę do wyłączenia sędziów na ich żądanie w sprawie

dotyczącej małżonka sędziego, jeżeli mogłyby wywołać wątpliwości co do ich bezstronności

i obiektywizmu”. Natomiast w postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 17 maja 2005 r.

(I ACz 615/05, OSA 2006/1/3) znalazło się niezwykle trafne stwierdzenie, iż

bezstronność jest podstawowym obowiązkiem sądu, zaś art. 49 KPC służy, obok ochrony

interesu stron, przede wszystkim dobru wymiaru sprawiedliwości. Wydaje się,

że po nowelizacji art. 49 KPC, której znaczenie Sąd I instancji pominął, a która położyła

nacisk na samo istnienie wątpliwości co do bezstronności sędziego, przywołana „swoista

przesłanka” wyłączenia w postaci dobra wymiaru sprawiedliwości zyskała na znaczeniu.

Znalazła też uzasadnienie w treści przepisu, który nie odwołuje się już do sztywnych norm

„stosunku osobistego”. Tak więc interes wymiaru sprawiedliwości może i powinien,

zwłaszcza w sytuacjach wątpliwych, stanowić istotną podpowiedź w zakresie potrzeby

wyłączenia sędziego. Będzie tak np. wówczas, gdy trudne jest rozdzielenie stosunków

służbowych sędziego od jego stosunków osobistych ze stroną, jej pełnomocnikiem czy

związanym ze stroną pracownikiem sądu (zob. uzasadnienie post. SN z 12 kwietnia 2007 r., I CZ 36/07,

LEX nr 237243). Z taką właśnie sytuacją mamy do czynienia w przedmiotowej sprawie, gdzie

w sposób ewidentny uprawdopodobniłem istnienie stosunków służbowo-towarzyskich między

sędzią, o którego wyłączenie wnoszę, a panią kierownik sekretariatu Wydziału Cywilnego –

żoną pozwanego. Niekwestionowany fakt okazjonalnego wprawdzie, ale uczestniczenia

pozwanego w spotkaniu wigilijnym pracowników sądu, z udziałem sędziego

Anny Wiśniewskiej i żony pozwanego – kierownik sekretariatu sędzi Anny Wiśniewskiej, każe

mi powątpiewać w bezstronność sędziego – zwłaszcza w obiektywnym znaczeniu tego pojęcia,

ale również w ujęciu subiektywnym. Przede wszystkim „stosunek osobisty”, na który powołał

się Sąd I instancji, między sędzią a stroną (wywołujący wątpliwości wobec bezstronności

sędziego) po nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego z dnia 22 lipca 2010 r. stał się zaledwie

jedną z wielu możliwych przyczyn wyłączenia w otwartym katalogu okoliczności, które

mogą wywoływać uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności sędziego w danej sprawie.

Związanie wyłączenia „sędziego podejrzanego o stronniczość” (iudex suspecti) tylko

z osobistym stosunkiem do samej strony lub jej przedstawiciela skutkowało bowiem

wykluczeniem z zakresu hipotezy art. 49 KPC licznych sytuacji rzeczywiście wywołujących

wątpliwości co do bezstronności sędziego. Niepełność przepisu art. 49 KPC w poprzednim

stanie prawnym należało odnieść zwłaszcza do społecznego odbioru sytuacji wywołujących

wątpliwości co do bezstronności sędziego, poza zakresem sztywnych ram „stosunku

osobistego”.

W kontekście powyższych uwag konieczne było zaskarżenie oczywiście nietrafnego orzeczenia

Sądu, który oddalił wniosek o wyłączenie sędziego Anny Wiśniewskiej. Wymaga podkreślenia,

że nowe spojrzenie na sytuację tzw. stosunków służbowych sędziów stało się faktem zarówno

w doktrynie (por. T. Ereciński, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Część pierwsza. Postępowanie rozpoznawcze. Tom I. Artykuły 1-505³⁶, CH Beck, Warszawa 2017,

s. 125–130 oraz 135–140) jak i orzecznictwie (por. post. SN z 12 kwietnia 2007 r., I CZ 36/07,

LEX nr 237243). O ile dawniej, zwłaszcza przed wspomnianą zmianą z 22 lipca 2010 r., przyjmowano,

że nie miały one wpływu na ewentualną potrzebę wyłączenia sędziego, o tyle obecnie

utrwalone już orzecznictwo wykreowało także kategorię stosunków „towarzysko-

służbowych”, która w istocie już wcześniej łagodziła w pewnym stopniu rygoryzm tego

poglądu. W aktualnym stanie prawnym, w doktrynie podkreśla się więc, że nie da się

wykluczyć, że w pojemnej formule art. 49 § 1 KPC, w okolicznościach konkretnej sprawy,

znajdzie się „służbowy” czy „towarzysko-służbowy” stosunek między sędziami,

np. rozpoznającymi sprawę w różnych instancjach, sędziami a adwokatami, czy sędziami

a pracownikami sekretariatu. Co więcej, zwraca się uwagę, że w przypadku niektórych

stosunków służbowych, np. z uwagi na ich długotrwałość, bliskość i intensywność

współpracy, możemy w zasadzie nawet domniemywać istnienie zażyłości

usprawiedliwiającej wyłączenie sędziego w trybie art. 49 § 1 KPC. Jak wspomniano wyżej,

uwagi te, zwłaszcza dla dobra wymiaru sprawiedliwości, można też odnosić do osób

najbliższych takich osób. Możemy więc wyróżnić również swoistą „dodatkową podstawę”

wyłączenia sędziego, aktualną zarówno na tle historycznego, jak i aktualnego stanu prawnego

w zakresie art. 49 § 1 KPC, którą jest dobro wymiaru sprawiedliwości. Oczywiście nie należy

jej traktować jako np. podstawy uzupełniającej katalog przyczyn wyłączenia sędziego

z ustawy, czy też postulat uzupełnienia treści normatywnej art. 49 § 1 KPC. Dobro wymiaru

sprawiedliwości powinno być rozumiane w kategoriach celu, któremu ma służyć każde

postępowanie w przedmiocie wyłączenia sędziego – zapewnienia orzekania przez sąd

rzeczywiście bezstronny, którego bezstronność nie budzi również zastrzeżeń w opinii

społecznej.

Mając powyższe na uwadze, odwołując się do potrzeby bezwzględnego zapewnienia

bezstronności sądu – w trosce o dobro wymiaru sprawiedliwości wnoszę jak na wstępie.

 

                                                                             (podpis własnoręczny)

 

Załączniki:

– odpis zażalenia,

– dowód uiszczenia opłaty stałej w kwocie 50 zł (art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych).