Metody wyceny aktywów i pasywów oraz ustalania wyniku finansowego

Przykładowy wzór załącznika dotyczącego metod wyceny aktywów i pasywów w ciągu roku i na dzień bilansowy oraz ustalania wyniku finansowego – w zarządzeniu podajemy wycenę tych aktywów i pasywów, które występują w danej jednostce (zamiast dokonywania dokładnego opisu metody wyceny można również przywołać odpowiedni akt prawny)

Załącznik nr 1/2024 do zarządzenia nr 12/2024 z dnia 22.03.2024

Metody wyceny aktywów i pasywów oraz ustalania wyniku finansowego

1. Środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne – w zależności od tego, w jaki sposób zostały przyjęte (nabyte, wytworzone, otrzymane w formie darowizny) wycenia się według:

 cen nabycia,

 kosztów wytworzenia,

 wartości przeszacowanej (po aktualizacji wyceny środków trwałych),

 ceny sprzedaży takiego samego lub podobnego przedmiotu.

Wyceny według ceny sprzedaży takiego samego lub podobnego przedmiotu dokonuje się, jeżeli nie jest możliwe ustalenie ceny nabycia składnika aktywów, a w szczególności przyjętego nieodpłatnie, w tym w drodze darowizny.

Środki trwałe stanowiące własność Firma Przykładowa Sp. z o.o. lub Firma Przykładowa Sp. z o.o. otrzymane na podstawie decyzji właściwego organu są wyceniane w wartości określonej w tej decyzji.

Na dzień bilansowy zgodnie z art. 28 Ustawy o Rachunkowości wartość, w jakiej środki zostały przyjęte, pomniejsza się o odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe, a także o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości.

2. Umarza się jednorazowo i w całości zalicza się w koszty w momencie przyjęcia do eksploatacji, takie składniki majątkowe, jak:

 książki i inne zbiory biblioteczne,

 środki dydaktyczne, w tym także środki transportu służące do nauczania i wychowania w Szkole Podstawowej nr 1 w Warszawie,

 odzież i umundurowanie,

 meble i dywany,

 pozostałe środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne o wartości nieprzekraczającej wielkości ustalonej w przepisach o podatku dochodowym od osób prawnych, dla których odpisy amortyzacyjne są uznawane za koszt uzyskania przychodu w 100% ich wartości w miesiącu oddania do używania.

Powyższy wykaz należy dostosować do potrzeb i specyfiki jednostki

3. Wartość początkowa środków trwałych i dotychczas dokonane odpisy umorzeniowe podlegają aktualizacji wyceny zgodnie z zasadami określonymi w odrębnych przepisach, a wyniki aktualizacji są odnoszone na fundusz.

4. Księgi inwentarzowe, z zastrzeżeniem ust. 5, prowadzi się dla pozostałych środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych umarzanych w 100%, których wartość jest nie niższa niż 10 000 zł.

5. Bez względu na wartość księgi inwentarzowe prowadzi się dla następujących pozostałych środków trwałych (wymienić – na przykład):

 meble,

 maszyny do pisania,

 maszyny do liczenia i kalkulatory,

 sprzęt audiowizualny,

 aparaty fotograficzne,

 elektronarzędzia,

 lodówki, odkurzacze,

 sprzęt elektroniczny.

6. Środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne umarza się oraz amortyzuje przy zastosowaniu stawek określonych w przepisach o podatku dochodowym od osób prawnych (Spółka z o.o. lub Spółka z o.o. może określić inne stawki – powinien w tym zakresie kierować się ustaleniami Krajowego Standardu Rachunkowości nr 11).

7. Środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne umarza się i amortyzuje jednorazowo za okres całego roku w grudniu (taką metodę mogą przyjąć jednostki zwolnione z podatku VAT oraz rozliczające podatek dochodowy jednorazowo za cały rok, pozostałe jednostki za okres, za który jest rozliczany podatek dochodowy).

8. Nowo przyjęte środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne umarza się oraz amortyzuje, począwszy od następnego miesiąca po miesiącu, w którym przyjęto do używania.

9. Środki trwałe w budowie – zgodnie z art. 28 ust. 2 Ustawy o Rachunkowości wycenia się na dzień bilansowy w wysokości ogółu kosztów pozostających w bezpośrednim związku z ich nabyciem lub wytworzeniem, pomniejszonych o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości.

10. Na dzień nabycia lub powstania inwestycje długoterminowe (art. 35 ust. 1 Ustawy o Rachunkowości) ujmuje się w księgach rachunkowych w cenach nabycia (można również stosować cenę zakupu, jeżeli koszty przeprowadzenia i rozliczenia transakcji nie są istotne).

Na dzień bilansowy, na podstawie postanowień art. 28.1 pkt 3 Ustawy o Rachunkowości udziały w innych jednostkach oraz inne inwestycje zaliczone do aktywów trwałych wycenia się (wybrać stosowany w jednostce sposób wyceny):

 w cenie ich nabycia, pomniejszonej o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości, czyli w cenach nabycia netto,

 w cenie nabycia, przeszacowanej do wyższej od niej ceny rynkowej – do czasu sprzedaży lub utraty wartości przez aktywa trwałe, różnicę z przeszacowania odnosi się na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny,

 w wartości godziwej, a więc w kwocie, za jaką dany składnik aktywów mógłby być wymieniony, a zobowiązanie uregulowane na warunkach transakcji rynkowej, pomiędzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi, niepowiązanymi ze sobą stronami

 w skorygowanej cenie nabycia, jeżeli został dla nich określony termin wymagalności (metoda dopuszczalna od 01.01.2020).

11. Na dzień nabycia lub powstania inwestycje krótkoterminowe (art. 35 ust. 1 Ustawy o Rachunkowości) ujmuje się w cenach nabycia lub zakupu, jeżeli koszty przeprowadzenia lub rozliczenia transakcji nie są istotne.

Inwestycje krótkoterminowe, zgodnie z art. 28 ust. 1 pkt 5 Ustawy o Rachunkowości, wycenia się nie rzadziej niż na dzień bilansowy (wybrać stosowany w jednostce sposób wyceny):

 według ceny (wartości) rynkowej,

 według ceny nabycia lub ceny (wartości) rynkowej, zależnie od tego, która z nich jest niższa,

 w skorygowanej cenie nabycia, jeżeli został dla nich określony termin wymagalności (metoda dopuszczalna od 01.01.2020).

12. Aktywa pieniężne na dzień bilansowy wycenia się na podstawie art. 28. ust. 1 pkt 10 Ustawy o Rachunkowości w wartości nominalnej, tj. łącznie ze skapitalizowanymi, zarachowanymi odsetkami.

13. Na dzień powstania należności zgodnie z art. 28 ust. 11 pkt 2 Ustawy o Rachunkowości ujmuje się w księgach według wartości nominalnej.

Nie rzadziej niż na dzień bilansowy na podstawie postanowienia art. 28. ust. 1 pkt 7 Ustawy o Rachunkowości należności wycenia się w kwocie wymaganej zapłaty, z zachowaniem zasady ostrożności, z tym że odsetki ujmuje się w księgach nie później niż na koniec każdego kwartału.

Od 01.01.2020 należności i udzielone pożyczki zaliczone do aktywów finansowych mogą być wyceniane według skorygowanej ceny nabycia, a jeżeli jednostka przeznacza je do sprzedaży w okresie do 3 miesięcy, to według wartości rynkowej lub inaczej określonej wartości godziwej.

14. Na dzień powstania zobowiązania zgodnie z art. 28 ust. 11 pkt 2 Ustawy o Rachunkowości ujmuje się w księgach według wartości nominalnej.

Nie rzadziej niż na dzień bilansowy na podstawie postanowienia art. 28. ust. 1 pkt 8 Ustawy o Rachunkowości zobowiązania wycenia się w kwocie wymagającej zapłaty, z tym że odsetki ujmuje się w księgach nie później niż na koniec każdego kwartału.

Od 01.01.2020 zobowiązania finansowe mogą być wyceniane według skorygowanej ceny nabycia, a jeżeli jednostka przeznacza je do sprzedaży w okresie do 3 miesięcy, to według wartości rynkowej lub inaczej określonej wartości godziwej.

15. Rezerwy na zobowiązania zgodnie z art. 28 ust. 1 pkt 9 Ustawy o Rachunkowości wycenia się nie rzadziej niż na dzień bilansowy w uzasadnionej, wiarygodnie oszacowanej wartości.

16. Należności i zobowiązania oraz inne składniki aktywów i pasywów wyrażone w walutach obcych wycenia się nie później niż na koniec kwartału, według zasad obowiązujących na dzień bilansowy. Zgodnie z art. 30 ust. 1 Ustawy o Rachunkowości na dzień bilansowy składniki aktywów i pasywów wyrażone w walucie obcej wycenia się po kursie średnim ustalonym dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski na ten dzień.

17. Materiały (towary) wycenia się w cenach zakupu (cenach nabycia). (Ceny zakupu mogą być stosowane, jeżeli nie zniekształcają stanu aktywów i wyniku finansowego – jeżeli ten warunek nie jest zachowany, należy stosować ceny nabycia).

18. Fundusze własne oraz pozostałe aktywa i pasywa wycenia się na dzień bilansowy w wartości nominalnej.

19. Stan produkcji w toku na koniec okresu nie wycenia się/wycenia się na poziomie:

I wariant

Produkty w toku produkcji (art. 28 ust. 3 Ustawy o Rachunkowości) wycenia się po koszcie wytworzenia, tj. w wysokości kosztów pozostających w bezpośrednim związku z danym produktem oraz uzasadnionej części kosztów pośrednio związanych z wytworzeniem tego produktu.

II wariant

Produkty w toku produkcji wycenia się w wysokości kosztów bezpośrednich ich wytworzenia – art. 34. 1 Ustawy o Rachunkowości (rozwiązanie może być stosowane, jeżeli nie zniekształca to stanu aktywów oraz wyniku finansowego).

III wariant

Produkty w toku produkcji wycenia się w wartości materiałów bezpośrednich wydanych do zużycia w produkcji – art. 34. 1 Ustawy o Rachunkowości (rozwiązanie może być stosowane, jeżeli nie zniekształca to stanu aktywów oraz wyniku finansowego).

IV wariant

Produkty w toku produkcji nie wycenia się w ogóle – art. 34. 1 Ustawy o Rachunkowości. (rozwiązanie może być stosowane, jeżeli nie zniekształca to stanu aktywów oraz wyniku finansowego).

Uwaga:

Wariant II–IV nie może być stosowany do produkcji o przewidywanym czasie wykonania dłuższym niż 3 miesiące, przeznaczonej do sprzedaży lub na rzecz środków trwałych w budowie jednostki.

20. Przyjmuje się następujące metody prowadzenia ewidencji analitycznej rzeczowych aktywów obrotowych:

I wariant

Zakupione materiały (towary) są bezpośrednio po zakupie zaliczane w ciężar właściwego konta kosztów (art. 17 ust. 2 pkt 4 Ustawy o Rachunkowości). Na koniec roku przeprowadza się inwentaryzację niezużytych materiałów (towarów) i wprowadza na stan zapasów, korygując koszty o wartość tego stanu pod datą ostatniego dnia danego roku. W następnym roku nie później niż pod datą ostatniego dnia roku odnosi się odpowiednio w koszty. (rozwiązanie przyjęte w zależności od potrzeb – ten tryb wskazany dla jednostek budżetowych i samorządowych, które nie mają rozbudowanej gospodarki materiałowej).

II wariant

Dla zakupionych materiałów (towarów) prowadzi się ewidencję ilościowo-wartościową, w której dla każdego składnika ujmuje się obroty i stany w jednostkach naturalnych i pieniężnych (art. 17 ust. 2 pkt 1 Ustawy o Rachunkowości) (rozwiązanie przyjęte w zależności od potrzeb – ten tryb wskazany dla jednostek budżetowych, które mają rozbudowaną gospodarkę materiałową).

III wariant

Dla zakupionych materiałów (towarów) prowadzi się ewidencję ilościową obrotów i stanów, prowadzoną dla poszczególnych składników lub ich jednorodnych grup wyłącznie w jednostkach naturalnych (art. 17 ust. 2 pkt 2 Ustawy o Rachunkowości). Wartość stanu wycenia się przynajmniej na koniec okresu sprawozdawczego, za który następują rozliczenia z Urzędem Skarbowym z tytułu podatku VAT, dokonane na podstawie danych rzeczywistych (rozwiązanie przyjęte w zależności od potrzeb – ten tryb wskazany dla jednostek budżetowych, które mają średnio rozbudowaną gospodarkę materiałową).

IV wariant

Dla zakupionych towarów prowadzi się ewidencję wartościową obrotów i stanów towarów oraz opakowań, prowadzoną dla jednostek handlowych lub usługowych, której przedmiotem zapisów są tylko przychody, rozchody i stany całego zapasu (art. 17 ust. 2 pkt 3 Ustawy o Rachunkowości) (rozwiązanie możliwe do przyjęcia tylko w zakresie towarów i opakowań w jednostkach handlowych i usługowych).

21. W przypadku gdy ceny zakupu (nabycia) jednakowych albo uznanych za jednakowe, ze względu na podobieństwo ich rodzaju i przeznaczenie, są różne, wartość stanu końcowego rzeczowych składników aktywów obrotowych wycenia się w zależności od przyjętej metody ustalania wartości ich rozchodu:

I wariant

Według cen przeciętnych, to jest ustalonych w wysokości średniej ważonej cen danego składnika aktywów (art. 34 ust. 4 pkt 1 Ustawy o Rachunkowości).

II wariant

Przyjmując, że rozchód składnika aktywów wycenia się kolejno po cenach tych składników aktywów, które jednostka najwcześniej nabyła (art. 34 ust. 4 pkt 2 Ustawy o Rachunkowości).

III wariant

Przyjmując, że rozchód składników aktywów wycenia się kolejno po cenach tych składników aktywów, które jednostka najpóźniej nabyła (art. 34 ust. 4 pkt 3 Ustawy o Rachunkowości).

IV wariant

W drodze szczegółowej identyfikacji rzeczywistych cen tych składników aktywów, które dotyczą ściśle określonych przedsięwzięć, niezależnie od daty ich zakupu (art. 34 ust. 4 pk 4 Ustawy o Rachunkowości).

22. Rozchód akcji (jeżeli akcje ewidencjonuje się w cenach nabycia) wycenia się, przyjmując jedną z poniższych metod (art. 35 ust. 8 Ustawy o Rachunkowości):

I wariant

Według cen przeciętnych, to znaczy ustalonych w wysokości średniej ważonej cen.

II wariant

Według cen akcji nabytych najwcześniej.

III wariant

Według cen akcji nabytych najpóźniej.

23. Ustala się następujące zasady ewidencji i rozliczania kosztów:

I wariant

Ponoszone koszty ujmowane są na kontach zespołu 4 – „Koszty działalności” (rozwiązanie przyjęte w zależności od potrzeb – ten tryb wskazany dla jednostek budżetowych i samorządowych, które prowadzą jeden rodzaj działalności).

II wariant

Ponoszone koszty ujmuje się zarówno na kontach zespołu 4 „Koszty działalności”, jak i w zespole 5 „Koszty według rodzajów” z dalszym ich rozliczeniem na konta zespołu 6 „Koszty produkcji” i 7 „Koszty sprzedaży” (rozwiązanie przyjęte w zależności od potrzeb – ten tryb wskazany dla przedsiębiorstw, które prowadzą więcej rodzajów działalności).

24. W przypadku postawienia jednostki w stan likwidacji aktywa zostają wycenione według zasad określonych dla jednostek kontynuujących działalność, chyba że przepisy o likwidacji jednostki stanowią inaczej.

25. Przeksięgowania z kont "Wynik finansowy" i "Rachunek zysków i strat" dokonuje się raz w roku na podstawie rocznego sprawozdania finansowego (dopuszczalne są również okresowe przeksięgowania sprawozdań finansowych).

26. Jeżeli jedną operację dokumentuje więcej niż jeden dowód (egzemplarz dowodu), podstawę zapisu stanowi Oryginał dowodu.

27. W odniesieniu do zakupu materiałów, towarów, usług dowodami zastępczymi mogą być Faktury VAT.

28. Inne ustalenia (na przykład):

 dotyczące ewidencji kosztów podróży służbowych,

 dotyczące ewidencji kosztów reprezentacji.