Pouczenie o prawach i obowiązkach podejrzanego

Załącznik nr 1234/2023

Wzór

Wyjaśnienia co do zakresu uprawnień i obowiązków

oraz sposobu i warunków

przesłuchania dla podejrzanego

Komenda Miejska Policji w Warszawie wydał

rozporządzenie i załącznik do rozporządzenia.

Załącznik nazywa się Pouczenie

o uprawnieniach i obowiązkach

podejrzanego.

To jest tekst łatwy do czytania i zrozumienia

Pouczenia o uprawnieniach i obowiązkach

podejrzanego.

To opracowanie ma pomóc Ci zrozumieć,

jakie prawa i obowiązki ma podejrzany

w postępowaniu karnym.

Rozporządzenie znajdziesz w Dz.U. 2023 poz. 1234.

Poproś o pomoc osobę wspierającą.

Strona 1 z 19

Podejrzanym może być każdy człowiek.

Postępowanie karne to praca Komendy Miejskiej Policji w Warszawie,

Prokuratury, innych uprawnionych służb oraz

sądu.

Wszyscy oni sprawdzają, czy ktoś popełnił

przestępstwo.

Przestępstwo to na przykład kradzież,

pobicie, oszustwo.

Najpierw jest postępowanie

przygotowawcze.

Prowadzi je Prokuratura, Prokurator.

Czasami postępowanie przygotowawcze

mogą prowadzić inne służby, na przykład

Policja.

Oni przygotowują akt oskarżenia albo

wniosek, na przykład o skazanie albo

warunkowe umorzenie postępowania.

Potem jest postępowanie sądowe.

Na końcu jest orzeczenie sądu.

Może to być wyrok albo postanowienie.

Strona 2 z 19

Jeśli:

• zgłosiłeś na Policję, że ktoś popełnił

  przestępstwo, albo

• na przykład Policja, Straż Graniczna,

  Prokurator wykryli przestępstwo,

to zaczyna się postępowanie

przygotowawcze.

To śledztwo albo dochodzenie.

Teraz osoba, która prowadzi postępowanie

przygotowawcze, szuka informacji i dowodów

przestępstwa.

Postępowanie może prowadzić Prokurator lub

Policjant.

Kiedy Policja lub Prokurator podejrzewa, kto

mógł popełnić przestępstwo, może zatrzymać

taką osobę.

To się nazywa zatrzymanie.

Policja lub Prokurator zatrzymuje

podejrzanego.

Jeśli ktoś jest podejrzanym, to nie

oznacza, że popełnił przestępstwo.

To będzie ustalane.

Osobę można zatrzymać na 48 godzin.

Na przykład Policja zatrzymała podejrzanego

w poniedziałek o godzinie 10:00.

Policja musi go wypuścić najpóźniej w środę

o godzinie 10:00.

Strona 3 z 19

Gdy Prokurator uzna, że nie może

podejrzanego zwolnić w ciągu 48 godzin,

pisze do sądu wniosek o tymczasowe

aresztowanie.

Sąd może wydać postanowienie

o tymczasowym aresztowaniu. Albo sąd może

wypuścić podejrzanego.

Przykład:

Policja zatrzymała podejrzanego

w poniedziałek o godzinie 10:00. W wtorek

o godzinie 14:00 Prokurator składa do sądu

wniosek, żeby aresztować podejrzanego.

Sąd musi zająć się tą sprawą do środy

do godziny 14:00.

Czyli ma na to 24 godziny.

Jeśli sąd tego nie zrobi, to Policja musi

wypuścić podejrzanego.

Sąd może zgodzić się na tymczasowe

aresztowanie, jeśli obawia się, że podejrzany

może na przykład uciec lub mataczyć. Albo że

podejrzany może popełnić inne poważne

przestępstwo.

Tymczasowe aresztowanie oznacza, że

podejrzany przebywa w areszcie, czyli nie jest

na wolności.

Strona 4 z 19

W sprawie karnej oprócz podejrzanego bierze

udział pokrzywdzony. Mogą też brać udział

świadkowie.

Pokrzywdzony to osoba, której ktoś zrobił

coś złego. Na przykład ukradł, pobił lub

oszukał.

Świadek widział przestępstwo lub coś o nim

wie. Na przykład zna osobę, która popełniła

przestępstwo.

Pokrzywdzony i świadek składają zeznania.

To znaczy, że mówią to, co wiedzą na temat

przestępstwa. Jest to zapisywane

w protokole.

Pokrzywdzony i świadek muszą podpisać

protokół.

Podejrzany też jest przesłuchiwany.

Podejrzany nie składa zeznań.

To, co mówi podejrzany, nazywa się

wyjaśnieniami.

Strona 5 z 19

Gdy Policja i Prokurator zebrali informacje

i dowody i uważają, że podejrzany popełnił

przestępstwo, to piszą do sądu.

Mogą napisać:

• wniosek o warunkowe umorzenie

  postępowania,

• wniosek o skazanie,

• akt oskarżenia.

W akcie oskarżenia podejrzanego nazywa się

oskarżonym. Oskarżony to osoba, która

mogła popełnić przestępstwo.

Sąd ustali, czy są na to dowody.

W akcie oskarżenia są też informacje:

• jakie przestępstwo mógł popełnić

  oskarżony. To są zarzuty,

• jakie zebrano dowody.

Czasami też można tam znaleźć informację,

jaką oskarżony powinien otrzymać karę.

Teraz rozpoczyna się postępowanie

sądowe.

Prokurator lub sąd opowiadają krótko, jaki

zarzut jest w akcie oskarżenia.

Sąd prowadzi postępowanie.

Sąd sprawdza, jak było naprawdę. Sprawdza,

czy oskarżony jest winny. Potem wyda wyrok

(czasem postanowienie).

Strona 6 z 19

1. Wyjaśnienia

Jeśli jesteś podejrzany w postępowaniu

karnym, w czasie przesłuchania możesz:

• składać wyjaśnienia,

  czyli wytłumaczyć, co się stało,

• odmówić składania wyjaśnień,

• odmówić odpowiedzi na poszczególne

  pytania.

Nie musisz mówić, dlaczego odmawiasz

składania wyjaśnień lub odpowiedzi

na pytania.

W czasie przesłuchania w postępowaniu

przygotowawczym możesz powiedzieć,

że chcesz składać wyjaśnienia na piśmie.

Prokurator lub Policjant może odmówić.

Ale musi Ci wyjaśnić, dlaczego odmawia.

Ważne! W czasie gdy piszesz wyjaśnienia,

nie możesz kontaktować się z innymi

osobami.

Gdy będziesz przy tym, jak Policja lub

Prokurator sprawdza dowody przestępstwa

(na przykład nagranie z monitoringu), możesz złożyć wyjaśnienia do tego

dowodu.

Strona 7 z 19

2. Pomoc prawna

Jako podejrzany w postępowaniu karnym

masz prawo do pomocy obrońcy.

Możesz wybrać jednego obrońcą, dwóch

lub trzech obrońców.

Jeśli zostałeś tymczasowo aresztowany,

możesz rozmawiać z obrońcą bez świadków.

Możesz też pisać z aresztu listy do obrońcy.

Czasami w postępowaniu przygotowawczym:

• podczas Twoich rozmów z obrońcą będą

  obecni Policjant lub osoba upoważniona

  przez Prokuratora,

• Twoja korespondencja z obrońcą będzie

  kontrolowana. To znaczy, że Prokurator

  może czytać to, co piszesz do obrońcy.

Takie sytuacje mogą trwać najwyżej 14 dni

od tymczasowego aresztowania.

Jeśli udowodnisz, że nie masz pieniędzy, sąd

może wybrać dla Ciebie obrońcę z urzędu.

Za obrońcę z urzędu nie musisz płacić.

Musisz złożyć taki wniosek do sądu.

Strona 8 z 19

Na koniec postępowania może zapaść wyrok,

że jesteś winny.

Wyjątkowo, na przykład gdy okaże się, że

masz pieniądze, sąd może kazać Ci zapłacić

za obrońcę z urzędu.

3. Usprawiedliwianie nieobecności

Jeśli jesteś chory i nie możesz przyjść

na Policję, do Prokuratora albo do sądu,

musisz przesłać zaświadczenie lekarskie.

Ważne! Takie zaświadczenie

może napisać tylko lekarz.

Możesz też usprawiedliwić nieobecność

w innych sytuacjach. Na przykład gdy zdarzy

się wypadek i nie możesz przyjść.

4. Pomoc tłumacza

Jeśli nie znasz dobrze języka polskiego,

możesz skorzystać z pomocy tłumacza.

Nie będziesz płacić za tłumacza.

Tłumacz będzie w każdej sytuacji, w której

bierzesz udział. Na przesłuchaniu Ciebie,

przesłuchaniu świadków, na rozprawie

w sądzie.

Strona 9 z 19

Dostaniesz przetłumaczony akt oskarżenia.

Dostaniesz też inne dokumenty oraz decyzje, które możesz zaskarżyć i które kończą

postępowanie.

Zaskarżyć to znaczy złożyć zażalenie albo

apelację.

Sąd ogłosi Ci przetłumaczoną decyzję, która

kończy rozprawę.

5. Informacja o treści zarzutów

Masz prawo do informacji, o co jesteś

podejrzany.

Masz prawo:

• poznać treść zarzutów,

• poznać zmiany zarzutów,

• dowiedzieć się, jakie kary są za te

  przestępstwa.

Zanim zapoznasz się z aktami postępowania,

masz prawo:

• żądać ustnej informacji, jakie masz zarzuty,

• otrzymać uzasadnienie zarzutów na piśmie

  najpóźniej do 7 dni.

Podejrzany ma prawo złożyć wnioski o różne

czynności. Możesz wnioskować na przykład, żeby:

• przesłuchać jakiegoś świadka,

• otrzymać jakiś dokument,

• poprosić o opinię biegłego.

Biegły sądowy to specjalista. Na przykład lekarz lub

mechanik.

Strona 10 z 19

Możesz dostać odmowę, jeśli na przykład:

• Twój dowód jest niezgodny z prawem,

• Twój dowód jest mało ważny dla sprawy,

• Twoim celem jest tylko przedłużenie

  postępowania.

Ty i Twój obrońca możecie brać udział

w czynności, jeśli Ty złożyłeś o nią wniosek.

Na przykład w przesłuchaniu świadka.

Policja lub Prokurator nie może Ci odmówić

udziału.

Masz prawo być też podczas innych

czynności.

Możesz napisać o to wnioski. Ale Prokurator

czasem może Ci odmówić. Na przykład

z powodu dobra śledztwa.

Jeśli jakaś czynność postępowania

wydarzy się tylko jeden raz, możecie wziąć

w niej udział Ty i Twój obrońca. Na przykład

podczas okazania.

Możesz dostać odmowę, jeśli na przykład

zagrożone jest dobro śledztwa.

Strona 11 z 19

Jeśli w czasie postępowania

przygotowawczego świadek jest bardzo

chory, to może nie dożyć do rozprawy

w sądzie.

Wtedy poproś, żeby przesłuchał go sąd.

O takie przesłuchanie możesz też napisać

wniosek do Prokuratora.

Jeśli opinia biegłego jest dowodem w sprawie,

możesz uczestniczyć w przesłuchaniu

biegłego.

Możesz też przeczytać jego opinię.

6. Dostęp do akt sprawy

Podejrzany ma prawo przeczytać dokumenty

dotyczące swojej sprawy w postępowaniu

przygotowawczym i sądowym. Są to akta

sprawy.

Możesz poprosić o kopie dokumentów z akt

sprawy.

Za kopie musisz zapłacić.

Akta sprawy mogą Ci zostać udostępnione

w postaci elektronicznej.

Możesz też sam zrobić zdjęcia akt sprawy.

Strona 12 z 19

W postępowaniu przygotowawczym czasem

nie możesz przeczytać akt od razu. Na

przykład w celu ochrony ważnego interesu

państwa.

Ty i Twój obrońca możecie zobaczyć akta

sprawy z dowodami, jeśli:

• Prokurator złożył wniosek, abyś trafił

  do aresztu tymczasowego,

• jesteś w areszcie i Prokurator złożył

  wniosek, żebyś dalej pozostawał

  w areszcie.

W aktach sprawy przeczytasz, dlaczego

jesteś w areszcie.

Gdy sprawa jest w sądzie, zawsze możesz

poprosić o przejrzenie akt.

Jeśli Prokurator, składając wniosek do sądu

o zastosowanie tymczasowego aresztowania,

stwierdzi, że możesz grozić

świadkowi i jego rodzinie, nie pokaże Ci jego

zeznań.

Strona 13 z 19

7. Końcowe zaznajomienie się z materiałami

postępowania

Podejrzany i jego obrońca mają prawo

zobaczyć akta sprawy i inne dokumenty

przed zakończeniem postępowania

przygotowawczego.

Jest to końcowe zaznajomienie

z materiałami postępowania. Niektóre akta

Prokurator może Ci udostępnić w postaci

elektronicznej.

W ciągu 7 dni od końcowego zaznajomienia

z materiałami możesz złożyć wniosek

o uzupełnienie śledztwa.

Na przykład żeby Prokurator przesłuchał

jeszcze jakiegoś świadka. Czyli przeprowadził

nowe dowody.

8. Postępowanie mediacyjne

Podejrzany ma prawo do postępowania

mediacyjnego. To znaczy, że możesz poprosić

o spotkania z pokrzywdzonym.

Takie spotkania to mediacje.

Udział w postępowaniu mediacyjnym jest

dobrowolny. To znaczy, że nikt Cię nie może

do tego zmusić. Do mediacji potrzebna jest

Twoja zgoda i zgoda pokrzywdzonego.

Postępowanie mediacyjne prowadzi mediator.

Mediator rozmawia z pokrzywdzonym

i podejrzanym. Pomaga zrozumieć problem.

Pilnuje, żeby wszyscy przestrzegali

ustalonych zasad rozmowy.

Strona 14 z 19

Mediator nie narzuca swoich pomysłów.

Pokrzywdzony i podejrzany sami uzgadniają

rozwiązanie. Ustalają, jak podejrzany naprawi

szkodę pokrzywdzonemu. Na przykład

podejrzany może przeprosić i zapłacić

1000 złotych.

Mediator musi zachować tajemnicę.

Nie może mówić, co się działo.

Sąd nie może przesłuchiwać mediatora

jako świadka.

Jeśli pokrzywdzony i podejrzany uzgodnią

rozwiązanie, sąd może to uwzględnić, gdy

będzie wymierzał karę.

9. Uzgodnienie wymiaru kary

Czasem podejrzany może uzgodnić

z Prokuratorem, że sprawa będzie bez

przeprowadzania wszystkich dowodów.

Nie może tak być, gdy najmniejsza kara

za przestępstwo według przepisu to 3 lata

pozbawienia wolności.

Podejrzany z Prokuratorem uzgadniają,

co dokładnie będzie napisane we wniosku

do sądu.

Strona 15 z 19

Gdy przyznajesz się, a Prokurator uważa, że

mówisz prawdę, to może nie przeprowadzać

innych dowodów. Może wysłać do sądu

wniosek o skazanie Cię na uzgodnioną karę.

Gdy Prokurator uważa, że popełniłeś

przestępstwo, bo pokazują to przeprowadzone

dowody, może dołączyć wniosek o skazanie

Cię na uzgodnioną karę do aktu oskarżenia.

Ostateczną decyzję podejmie sąd. Będzie to

możliwe, jeśli pokrzywdzony nie sprzeciwi się.

Prokurator może zarzucić Ci przestępstwo,

za które jest kara do 2 lat pozbawienia wolności.

Wtedy sam możesz napisać wniosek do sądu

o karę bez przeprowadzania dowodów.

Wniosek trzeba złożyć w sądzie, zanim

dostaniesz wezwanie na pierwszą rozprawę.

Sąd uwzględni wniosek, jeśli pokrzywdzony

i Prokurator nie sprzeciwią się.

Strona 16 z 19

Wniosek o skazanie Cię na karę bez

przeprowadzania dowodów możesz złożyć

także w czasie pierwszej rozprawy. Gdy

w Twojej sprawie jest kilku oskarżonych,

możesz to zrobić, zanim sąd przesłucha

wszystkich oskarżonych.

Sąd uwzględni wniosek, jeśli pokrzywdzony

nie sprzeciwi się, a Prokurator się zgodzi.

10. Informacje ogólne

Podejrzany w postępowaniu karnym nie musi

udowadniać, że jest niewinny.

Nie musi dostarczać dowodów przestępstwa.

Takie dowody mogą mu zaszkodzić.

Podejrzany w postępowaniu karnym

ma różne obowiązki.

Musisz zgodzić się na badania lekarskie.

Na przykład lekarz może pobrać krew.

Może też Cię zbadać psycholog

lub psychiatra.

Strona 17 z 19

Podejrzany musi zgodzić się, żeby Policja:

• pobrała odciski palców,

• zrobiła mu zdjęcia.

Policja zrobi zdjęcia podejrzanemu.

Może pokazać go świadkom przestępstwa.

Jest to okazanie.

Jeśli nie spełnisz swoich obowiązków, Policja

może Cię zatrzymać.

Zatrzymanie to pozbawienie kogoś wolności

osobistej. Osoba zatrzymana nie może iść gdzie chce ani robić co chce. Musi robić to, co jej

każą.

Podejrzany ma obowiązek:

• poinformować Policję lub sąd

  o zmianie adresu zamieszkania lub

  adresu pobytu.

  Na przykład musisz poinformować

  Policję lub sąd, jeśli wyjeżdżasz

  na dłużej niż 3 miesiące. Albo że z powodu innej

  sprawy trafiłeś do aresztu lub więzienia.

  Musisz podać nowy adres zamieszkania

  lub adresu pobytu. Jeśli jesteś w więzieniu, musisz

  podać adres więzienia,

<