Pouczenie o prawach i obowiązkach pokrzywdzonego nieletniego

Załącznik nr 4

WZÓR

Pouczenie o uprawnieniach i obowiązkach

pokrzywdzonego, który nie ukończył 18 lat

Otrzymujesz to pouczenie, bo jesteś pokrzywdzonym.

Jako pokrzywdzony masz prawo wiedzieć, jakie są Twoje prawa i obowiązki.

Przeczytaj dokładnie to pouczenie.

Opisane w tym pouczeniu twoje prawa jako pokrzywdzonego będzie wykonywał Twój przedstawiciel ustawowy (rodzic lub opiekun) albo osoba, pod której stałą pieczą pozostajesz, ponieważ nie masz ukończonych 16 lat.

Jeżeli pozostajesz pod władzą rodzicielską, a żadne z dwojga rodziców nie będzie mogło Cię reprezentować (np. gdy jedno z nich lub oboje będą podejrzanymi w sprawie karnej, w której jesteś pokrzywdzonym), sąd opiekuńczy ustanowi dla Ciebie reprezentanta .

Twoim reprezentantem w sprawie karnej będzie wtedy adwokat lub radca prawny.

Jeżeli w trakcie postępowania ukończysz 18 lat, będziesz mógł samodzielnie korzystać z uprawnień pokrzywdzonego.

Osoba, która będzie wykonywać Twoje prawa (rodzic lub opiekun), potwierdzi swoim podpisem, że otrzymałeś to pouczenie.

Poza informacjami w pouczeniu znajdziesz przepisy, z których one wynikają. Jeśli nie wskazano inaczej – są to przepisy Kodeksu postępowania karnego.

Pokrzywdzony:

1) jest stroną w postępowaniu przygotowawczym;

Postępowanie przygotowawcze to etap postępowania karnego, który poprzedza późniejsze wniesienie sprawy do sądu.

2) może być stroną (oskarżycielem posiłkowym) w postępowaniu sądowym, jeżeli tego zażąda.

Jeżeli chcesz być oskarżycielem posiłkowym podczas postępowania przed sądem, musisz złożyć oświadczenie. Podaj w nim, że jesteś pokrzywdzonym i że chcesz działać przed sądem jako oskarżyciel posiłkowy. Musisz to zrobić najpóźniej do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego . Możesz to zrobić:

1) ustnie, to znaczy powiedzieć, i zostanie to zapisane w protokole (np. na pierwszej rozprawie, zanim zostanie odczytany akt oskarżenia);

2) złożyć pismo.

Jeżeli w przewidzianym terminie nie złożysz oświadczenia, że chcesz być oskarżycielem posiłkowym, nie będziesz mógł/mogła nim być. To spowoduje, że nie będziesz mógł/mogła skorzystać z uprawnień, które w postępowaniu sądowym przysługują oskarżycielowi posiłkowemu (a nie przysługują pokrzywdzonemu).

Twoje prawa i obowiązki jako pokrzywdzonego w postępowaniu karnym

1. Prawo do korzystania z pomocy prawnej

Możesz ustanowić pełnomocnika – adwokata lub radcę prawnego. Pełnomocnik będzie Cię reprezentował w toczącym się postępowaniu karnym.

Pełnomocnik może reprezentować Cię w toku całego postępowania albo przy konkretnej czynności procesowej.

Pełnomocnik wybrany przez Ciebie

Możesz samodzielnie ustanowić pełnomocnika. W takim wypadku sam/sama go opłacasz. Możesz wskazać do 3 pełnomocników, którzy będą reprezentować Cię w trakcie postępowania karnego.

Pełnomocnik ustanowiony przez sąd – pełnomocnik z urzędu

Jeżeli wykażesz, że nie stać Cię na to, by zapłacić pełnomocnikowi (nie jesteś w stanie ponieść kosztów pełnomocnika bez szkody dla niezbędnego utrzymania Ciebie i Twojej rodziny), sąd może wyznaczyć Ci pełnomocnika z urzędu do całego postępowania albo do dokonania konkretnej czynności procesowej.

Pamiętaj: gdy składasz wniosek o wyznaczenie pełnomocnika z urzędu, zawsze dołącz dowody, które potwierdzą, że nie jesteś w stanie samodzielnie zapłacić pełnomocnikowi.

W trakcie postępowania przygotowawczego możesz złożyć takie żądanie organowi prowadzącemu postępowanie, który przekaże je do sądu, albo bezpośrednio do sądu. Zawsze napisz, o jaką sprawę chodzi.

2. Prawo do korzystania z pomocy tłumacza

Masz prawo do tłumacza, jeżeli:

1) nie znasz języka polskiego;

2) jesteś głuchy/głucha lub nie mówisz, a nie wystarcza porozumienie się z Tobą pisemnie;

3) jeżeli trzeba przetłumaczyć na język polski pismo sporządzone w języku angielskim lub na język angielski pismo sporządzone w języku polskim;

4) jeżeli trzeba zapoznać Cię z treścią przeprowadzanego dowodu, a np. jest on w języku, którego nie znasz.

3. Prawo do uczestnictwa w czynności procesowej

Jeżeli ma być przeprowadzana czynność, w której masz prawo wziąć udział, zostaniesz powiadomiony o miejscu i czasie tej czynności.

Czynność nie zostanie przeprowadzona:

1) jeżeli się nie stawisz, a nie ma dowodu, że o terminie czynności Cię powiadomiono;

2) jeżeli zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że nie stawiłeś się / nie stawiłaś się z powodu choroby lub ważnych przyczyn;

3) gdy usprawiedliwiłeś/usprawiedliwiłaś odpowiednio swoje niestawiennictwo i wnioskowałeś/wniosłaś o to, aby nie przeprowadzać czynności bez Ciebie, chyba że ustawa będzie na to pozwalać.

4. Obecność osoby wskazanej przez pokrzywdzonego

W postępowaniu przygotowawczym możesz wskazać osobę, której ufasz, i poinformować, że chcesz, aby była obecna podczas czynności z Twoim udziałem. Osoba ta będzie mogła być obecna, jeżeli nie uniemożliwi to przeprowadzenia czynności lub nie utrudni jej w istotny sposób.

5. Prawo do ochrony danych osobowych pokrzywdzonego

W aktach sprawy nie ma Twojego adresu zamieszkania, adresu email, numeru telefonu komórkowego ani numeru PESEL. Są one zamieszczone w odrębnym załączniku. Może się z nim zapoznać organ prowadzący postępowanie.

Sąd lub organ prowadzący postępowanie przygotowawcze może ujawnić te dane tylko wyjątkowo.

Pytania zadawane Ci w trakcie przesłuchania nie mogą zmierzać do ujawnienia Twojego adresu zamieszkania, adresu email. Jest to dozwolone tylko wtedy, gdy ma znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy.

6. Dostęp do akt sprawy

W każdym momencie postępowania przygotowawczego lub sądowego – również po ich zamknięciu – możesz żądać dostępu do akt sprawy. Możesz też zażądać sporządzenia odpisów i wyciągów z akt lub samodzielnie je sporządzić (np. fotokopie). Prowadzący postępowanie przygotowawcze lub sąd może odmówić Ci dostępu do akt ze względu na ważny interes państwa lub dobro postępowania. Akta mogą być udostępnione w postaci elektronicznej.

Jeżeli prokurator odmówi Ci dostępu do akt, musi Cię poinformować o możliwości udostępnienia Ci akt w późniejszym terminie. Powiadomi Cię jednak tylko wtedy, gdy złożysz wniosek, by to zrobił.

Prokurator nie może odmówić Ci dostępu do akt sprawy, sporządzania odpisów lub wyciągów oraz wydania odpisów lub wyciągów, jeżeli został wyznaczony termin rozprawy.

Po skierowaniu sprawy do sądu, jeśli jesteś stroną (oskarżycielem posiłkowym), możesz uzyskać pełny dostęp do akt sprawy i możesz otrzymać kopie i odpisy żądanych dokumentów lub samodzielnie je sporządzić (np. fotokopie). Jeżeli jest to możliwe technicznie, informacje o aktach sprawy mogą być udostępnione także za pomocą systemu teleinformatycznego.

7. Wniosek o skierowanie sprawy do postępowania mediacyjnego

Na każdym etapie możesz żądać skierowania sprawy do postępowania mediacyjnego. Jego celem jest między innymi próba uzgodnienia między pokrzywdzonymi a oskarżonym sposobu naprawienia szkody. Udział w postępowaniu mediacyjnym jest dobrowolny. Postępowanie mediacyjne prowadzi ustanowiony mediator, który musi zachować w tajemnicy przebieg postępowania mediacyjnego.

8. Prawo do informacji

Informacja o orzeczeniu sądu

W postępowaniu przygotowawczym możesz złożyć wniosek „na przyszłość” dotyczący przekazania Ci informacji o orzeczeniu sądu. Może to nastąpić listownie, za pośrednictwem poczty elektronicznej lub telefonicznie.

Na podstawie tego wniosku złożonego w postępowaniu przygotowawczym sąd prześle Ci odpis wyroku, które kończy postępowanie w sprawie lub wyciąg z wyroku. Może ono zostać przesłane w postaci elektronicznej.

Informacja dotycząca tymczasowego aresztowania

Sąd albo prokurator (w zależności od etapu postępowania) zawiadomią Cię, jeżeli:

1) zastosowano wobec podejrzanego środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania lub

2) stosowany wobec podejrzanego środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania został zmieniony na inny środek zapobiegawczy (np. dozór policji, poręczenie majątkowe – co powoduje zwolnienie podejrzanego z aresztu) albo

3) podejrzany uciekł z aresztu.

Jeśli zrezygnujesz z tego uprawnienia i oświadczysz, że nie chcesz być zawiadamiany, nie otrzymasz tych informacji.

Informacja o zarzutach

Możesz złożyć wniosek do sądu, aby powiadomił Cię, jakie zarzuty przedstawiono podejrzanemu i jaka jest kwalifikacja prawna czynu.

Jeżeli wnioski złoży wielu pokrzywdzonych, informacja o zarzutach i ich kwalifikacji prawnej może zostać umieszczona w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie internetowej sądu. Wtedy nie otrzymasz informacji skierowanej tylko do Ciebie.

Termin posiedzenia sądu

Będziesz poinformowany/poinformowana o miejscu i czasie posiedzenia sądu w przedmiocie tymczasowego aresztowania, oraz o posiedzeniu sądu w przedmiocie umorzenia postępowania bez przeprowadzenia rozprawy.

Termin rozprawy

Będziesz poinformowany/poinformowana o miejscu i czasie rozprawy.

9. Uprawnienia związane z czynnościami procesowymi

Jeżeli złożyłeś/złożyłas wniosek dowodowy, możesz otrzymać zawiadomienie o terminie przeprowadzenia dowodu. W tym celu musisz złożyć wniosek o zawiadomienie o terminie przeprowadzenia dowodu.

Możesz zawnioskować o to, by prowadzący postępowanie przeprowadził czynność, która sprawi, że powstanie dowód, np. przesłuchanie świadka, oględziny, eksperyment procesowy lub okazanie – jest to wniosek dowodowy.

Prowadzący może nie uwzględnić Twojego wniosku dowodowego, jeśli:

1) przeprowadzenie dowodu jest niedopuszczalne;

2) okoliczność, która ma być udowodniona, nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy albo jest już udowodniona zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy;

3) dowód jest nieprzydatny do stwierdzenia danej okoliczności;

4) dowodu nie da się przeprowadzić;

5) wniosek dowodowy w sposób oczywisty zmierza do przedłużenia postępowania;

6) wniosek dowodowy został złożony po zakreślonym przez organ procesowy terminie, o którym strona składająca wniosek została zawiadomiona.

Prowadzący postępowanie nie może Ci odmówić udziału w czynności, jeżeli złożyłeś wniosek o jej przeprowadzenie.

Jeśli podczas przesłuchania lub okazania zażądasz udziału w innych czynnościach procesowych, prokurator może Ci odmówić tego udziału. Może się to stać w szczególnie uzasadnionym przypadku ze względu na ważny interes śledztwa.

Jeżeli czynność postępowania nie będzie mogła być powtórzona na rozprawie, możesz wziąć w niej udział, chyba że Twój udział w jej przeprowadzeniu spowoduje utrudnienie lub zatarcie śladów dowodu.

Jeśli istnieje obawa, że jakiegoś dowodu nie będzie można przeprowadzić w trakcie rozprawy, możesz zawnioskować o jego zabezpieczenie przez sąd lub zwrócić się do prokuratora o spowodowanie zabezpieczenia w tym celu.

Jeśli w postępowaniu dopuszczono dowód z opinii biegłego, możesz zapoznać się z opinią biegłego i wziąć udział w jego przesłuchaniu.

Możesz zażądać, by Cię przesłuchano, jeżeli odstąpiono od tej czynności w postępowaniu przygotowawczym lub sądowym. Twoje żądanie nie zostanie uwzględnione, jeśli prowadziłoby to do zbędnej zwłoki.

Możesz złożyć wniosek o uzupełnienie protokołu lub jego sprostowanie. Wniosek należy złożyć w ciągu 7 dni od daty czynności nazywanej zaznajomieniem pokrzywdzonego z materiałami postępowania.

Możesz złożyć zażalenie na:

1) postanowienie prokuratora, jeżeli w ciągu 7 dni od złożenia wniosku o jego uzasadnienie nie zostaniesz powiadomiony/powiadomiona o jego uzasadnieniu albo doręczony/doręczona – uzasadnienie lub jego odmowa;

2) postanowienie sądu o odmowie wszczęcia postępowania lub jego umorzenie – lub jego odmowę. Musisz to zrobić w ciągu 7 dni od daty doręczenia postanowienia. Na sporządzenie zażalenia masz prawo do przejrzenia akt sprawy, które prokurator może udostępnić Ci także w systemie teleinformatycznym (e- protokole);

3) postanowienia i zarządzenia zamykające drogę do wydania wyroku (chyba że ustawa stanowi inaczej) co do oskarżyciela posiłkowego oraz wtedy, gdy jest to przewidziane w ustawie;

4) czynności naruszające Twoje prawa.

10. Prawo do odszkodowania lub zadośćuczynienia

Do momentu zamknięcia przewodu sądowego (czyli momentu, w którym sąd uzna, że wszystkie dowody zostały przeprowadzone, i to ogłosi) masz prawo złożyć wniosek, by sąd orzekł od oskarżonego na Twoją rzecz:

1) obowiązek naprawienia szkody;

2) nawiązkę (zadośćuczynienie).

11. Zwrot kosztów poniesionych w związku z postępowaniem karnym

Możesz złożyć wniosek do sądu o zwrot kosztów, które poniosłeś/poniosłaś w związku z postępowaniem karnym. Możesz domagać się także zwrotu kosztów związanych z ustanowieniem pełnomocnika lub ze stawiennictwem w sądzie.

12. Obowiązek usprawiedliwienia nieobecności

Jeżeli zostałeś wezwany / zostałaś wezwana do stawiennictwa, a nie możesz przyjść z powodu choroby, to musisz usprawiedliwić swoją nieobecność. W tym celu musisz iść do lekarza, bo tylko on może wystawić zaświadczenie lekarskie, które jest uznawane za usprawiedliwienie. Inne zaświadczenie lub oświadczenie nie będzie uznane za usprawiedliwienie (dokument urzędowy).

13. Obowiązki pokrzywdzonego

Nie możesz sprzeciwić się poddaniu się badaniom lekarskim i badaniom psychologicznym niepołączonym z pobraniem krwi lub wydzielin w celach procesowych, jeżeli od stanu Twojego zdrowia zależy ustalenie okoliczności czynu (przesłanki procesowe).

Jeśli nie przebywasz w Polsce ani w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej musisz wskazać adres (osobę lub instytucję) dla doręczeń w Polsce lub w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej (właściwość miejscowa).

Jeżeli zmienisz adres zamieszkania lub pobytu, w tym także z powodu tymczasowego aresztowania w innym miejscu, albo adres email, musisz podać nowy adres dla doręczeń.

Jeśli nie poinformujesz prowadzącego postępowanie o adresie dla doręczeń, o zmianie swojego adresu zamieszkania, lub pobytu, pisma wysyłane na dotychczasowy adres będą uznawane za doręczone. W takiej sytuacji nie zapoznasz się z informacjami, które mogą być dla Ciebie ważne.

14. Prawo do uzyskania ochrony

Jeżeli występuje uzasadniona obawa dla życia lub zdrowia Twojego lub Twoich bliskich, możesz otrzymać ochronę na czas czynności procesowej, na którą Cię wezwano.

Jeżeli stopień zagrożenia jest wysoki, Ty i Twoi bliscy możecie otrzymać policyjną ochronę osobistą lub pomoc w zmianie miejsca zamieszkania.

W celu uzyskania ochrony należy skierować wniosek do prokuratora.

Uwaga: Wniosek składa się za pośrednictwem organu prowadzącego postępowanie albo sądu.

Oznacza to, że we wniosku (piśmie) wskazujesz dwóch adresatów:

1) organ prowadzący postępowanie przygotowawcze albo sąd oraz

2) prokuratora.

Prokuratura Okręgowa w Warszawie (tutaj należy wpisać właściwego prokuratora)

za pośrednictwem

Komendy Miejskiej Policji w Warszawie (tutaj wpisujesz dane tego organu)

Wniosek składasz w postępowaniu przygotowawczym albo w sądzie. Organ, który otrzymał wniosek, przekaże go do prokuratora.

Możesz złożyć wniosek o wykonanie wydanego w Polsce nakazu ochrony dla Ciebie lub zakazu zbliżania się przez sprawcę z Tobą także w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej. Jest to tak zwany europejski nakaz ochrony.

15. Prawo do uzyskania pomocy

Ty i Twoi bliscy możecie otrzymać bezpłatną pomoc psychologiczną, psychiatryczną, prawną, socjalną oraz materialną w ośrodkach pomocy dla ofiar przestępstw (ośrodki wsparcia).

Szczegółowe informacje na temat tej pomocy można uzyskać na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości lub pod numerem telefonu 116 006.

16. Prawo do wystąpienia o kompensatę

Jeśli w wyniku przestępstwa jesteś osobą pokrzywdzoną lub osobą najbliższą osoby pokrzywdzonej, która poniosła śmierć, możesz złożyć do sądu wniosek o przyznanie Ci kompensaty.

Prawo to wynika z ustawy o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw.

Kompensata może być przyznana w kwocie pokrywającej wyłącznie:

1) koszty leczenia,

2) koszty pogrzebu,

3) utracone dochody

– będące skutkiem przestępstwa, przez który:

1) doznałeś ciężkiego uszkodzenia ciała,

2) doznałeś rozstroju zdrowia.

Wniosek możesz złożyć jedynie wtedy, gdy nie możesz uzyskać środków od sprawcy, z tytułu ubezpieczenia lub ze środków publicznych.

Jeśli coś jest dla Ciebie niejasne lub potrzebujesz więcej informacji, zawsze możesz zapytać o nie organ prowadzący postępowanie. Prowadzący ma obowiązek wyjaśnić Ci Twoje prawa i obowiązki w kompletny i zrozumiały sposób.