Pouczenie o prawach zatrzymanego na podstawie Europejskiego Nakazu Aresztowania

Załączniki do rozporządzenia Ministerstwa Sprawiedliwości z dnia 22 marca 2017 r. (Dz. U. poz. 789)

Załącznik nr 1

WZÓR

POUCZENIE O UPRAWNIENIACH ZATRZYMANEGO NA PODSTAWIE EUROPEJSKIEGO NAKAZU ARESZTOWANIA

Informacje ogólne

Otrzymujesz to pouczenie, ponieważ zostałeś zatrzymany na podstawie Europejskiego Nakazu Aresztowania – w skrócie ENA – i dlatego masz prawo wiedzieć, jakie są Twoje prawa i obowiązki.

ENA to żądanie innego państwa, by Cię zatrzymać, bo jesteś podejrzanym albo oskarżonym o popełnienie kradzieży z włamaniem, albo też skazanym za popełnienie oszustwa. Państwo, które wydało ENA chce, żebyś odpowiadał na te zarzuty nie w Polsce, ale na terenie tego kraju i dlatego żąda, by tam Cię przekazano. Państwo, które wydało ENA, może też żądać, żebyś został aresztowany i u nich odbył karę pozbawienia wolności albo inną podobną.

Przeczytaj dokładnie to pouczenie. Masz obowiązek podpisać oświadczenie, w którym potwierdzisz, że je otrzymałeś.

Obok informacji w pouczeniu znajdziesz przepisy, z których one wynikają. Jeśli nie wskazujemy inaczej – są to przepisy z Ustawy o Europejskim Nakazie Aresztowania (Ustawa z dnia 28 kwietnia 2005 r. o Europejskim Nakazie Aresztowania Dz.U. 2005 nr 97 poz. 814).

Twoje Najważniejsze Prawa

Masz prawo:

– 2 –

1. wiedzieć co zawiera ENA (art. 14 Ustawy)

Prokurator który będzie Cię przesłuchiwał, powinien poinformować Cię o treści ENA.

2. skorzystać z pomocy adwokata (art. 15 Ustawy)

Możesz sam wybrać adwokata, który będzie Cię reprezentował albo poprosić o wyznaczenie adwokata z urzędu.

3. zdecydować, czy i jakie wyjaśnienia złożysz (art. 16 Ustawy)

W czasie przesłuchania przed prokuratorem lub sądem możesz składać wyjaśnienia, odmówić składania wyjaśnień lub odpowiadać tylko na niektóre pytania. Nie musisz tłumaczyć, dlaczego odmawiasz odpowiedzi lub odmawiasz składania wyjaśnień.

4. zgodzić się na przekazanie do państwa, które wydało ENA (art. 17 Ustawy)

O tym prawie poinformuje Cię prokurator przed rozpoczęciem przesłuchania i to Ty podejmiesz decyzję, czy zgadzasz się na przekazanie lub nie. Ważne!!! Raz udzielonej zgody nie możesz cofnąć.

Więcej informacji znajdziesz w kolejnych działach. Pamiętaj, że to pouczenie to tylko ogólna informacja i nie opisujemy w nim dokładnie wszystkich Twoich praw i obowiązków. Jeśli coś jest dla Ciebie niejasne lub potrzebujesz więcej szczegółów – zawsze możesz zapytać o nie prokuratora. Prokurator ma obowiązek wyjaśnić Ci Twoje prawa i obowiązki w kompletny i zrozumiały sposób.

Przebieg postępowania po zatrzymaniu i rola poszczególnych organów w postępowaniu

Zatrzymanie

– 3 –

Zatrzymania może dokonać Policja lub inny organ, któremu przysługują podobne uprawnienia.

Twoje Prawa

Jako zatrzymany na podstawie ENA masz prawo:

1. wiedzieć dlaczego zostałeś zatrzymany (art. 18 Ustawy)

Organ dokonujący zatrzymania powinien poinformować Cię o jego przyczynach. Dowiesz się wówczas o tym, że wydano ENA i dlaczego je wydano.

2. złożyć oświadczenie lub odmówić złożenia oświadczenia co do zatrzymania (art. 19 Ustawy)

Możesz, ale nie musisz – powiedzieć, co sądzisz o zatrzymaniu i jego powodach. To Twoja decyzja.

3. do kontaktu z adwokatem i bezpośredniej z nimi rozmowy (art. 20 Ustawy)

Możesz powiedzieć przedstawicielowi organu, który dokonał zatrzymania (np. policjantowi), że chcesz niezwłocznie porozmawiać z adwokatem. Możesz sam wskazać taką osobę, ale nie musisz. Twoja prośba o rozmowę z adwokatem będzie odnotowana w protokole zatrzymania.

4. korzystać z pomocy adwokata

Możesz samodzielnie wskazać do dwóch adwokatów którzy będą reprezentować Cię w trakcie postępowania dotyczącego ENA (art. 21 Ustawy). W takim wypadku sam opłacasz swojego adwokata.

Jeżeli nie stać Cię na to, by zapłacić adwokatowi sąd może wyznaczyć Ci adwokata z urzędu (art. 22 Ustawy).

– 4 –

5. korzystać z bezpłatnej pomocy tłumacza (art. 23 Ustawy)

Jeżeli nie znasz wystarczająco języka polskiego, podczas czynności z Twoim udziałem będzie obecny tłumacz. Nie musisz za niego płacić.

6. otrzymać odpis protokołu zatrzymania i przeglądać akta w zakresie zatrzymania (art. 24 Ustawy)

Protokół zatrzymania będzie zawierał dane osoby lub osób które Cię zatrzymały, oraz Twoje dane. W protokole będą też wskazane: data 12.05.2024 r., godzina 14:35, miejsce Warszawa, ul. Kwiatowa 12 i przyczyna zatrzymania. Będzie też odnotowana informacja o pouczeniu Cię o Twoich prawach oraz informacje o tym, czy i w jaki sposób chciałeś lub skorzystałeś ze swoich uprawnień. Dostaniesz odpis tego protokołu.

7. żądać zawiadomienia innych osób o Twoim zatrzymaniu (art. 25 Ustawy)

Możesz żądać, by o Twoim zatrzymaniu dowiedział/dowiedziała się:

− żona,

− członek rodziny np. matka,

− osoba która Cię zatrudnia,

− instytucja konsularna lub ambasada,

− dowódca Twojej jednostki,

− zarząd spółki z o.o., jeżeli je masz albo sam zarządzasz takim przedsiębiorstwem lub jesteś za jakieś odpowiedzialny (np. jeżeli masz swoją firmę, to możesz prosić o zawiadomienie zarządu lub innej osoby, która pomoże Ci w prowadzeniu firmy pod Twoją nieobecność) (art. 26 Ustawy).

– 5 –

Pamiętaj – o Twoim zatrzymaniu Policja zawiadomi też inne organy prowadzące przeciwko Tobie postępowanie w innej sprawie, o ile tylko będzie wiedziała, że takie postępowanie jest prowadzone (art. 27 Ustawy).

8. złożyć zażalenie na zatrzymanie (art. 28 Ustawy)

Jeżeli nie zgadzasz się z tym, że Cię zatrzymano, możesz złożyć zażalenie na zatrzymanie. Zażalenie złóż na piśmie, nie później niż w terminie 7 dni od Twojego zatrzymania. Zażalenie składasz do sądu właściwego dla miejsca Twojego zatrzymania. W zażaleniu możesz domagać się, by sąd sprawdził, czy istniały przyczyny uzasadniające zatrzymanie i czy są odpowiednie przepisy, który pozwalały na zatrzymanie Cię. Sąd może również zbadać, czy Policja lub inny organ prawidłowo postępowali podczas zatrzymania.

9. do opieki medycznej (art. 29 Ustawy)

Zostaniesz zbadany przez lekarza, jeżeli tego zażądasz, albo wówczas, gdy powiesz Policji, że cierpisz na przewlekłą chorobę i potrzebujesz stałej opieki medycznej, a brak takiej opieki może być dla Ciebie groźny, albo będziesz posiadał widoczne obrażenia. Zbadana zawsze zostanie również kobieta w ciąży lub małoletni. Badania lekarskie będą też wykonane, gdy cierpisz na chorobę zakaźną albo masz zaburzenia psychiczne.

Jeżeli nie masz obywatelstwa polskiego, masz dodatkowo prawo:

1. skontaktować się z konsulatem lub z przedstawicielstwem ambasady Twojego państwa

Poproś o taki kontakt organ, który dokonał zatrzymania.

– 6 –

2. skontaktować z przedstawicielem państwa, w którym mieszkasz na stałe, jeżeli nie posiadasz żadnego obywatelstwa (art. 30 Ustawy)

Poproś o taki kontakt organ, który dokonał zatrzymania.

Gdy zostaniesz tymczasowo aresztowany, sąd na Twoją prośbę zawiadomi konsulat lub ambasadę państwa (np. ambasadę Niemiec), którego jesteś obywatelem (art. 31 Ustawy). Jeżeli Twój kraj i Polska mają odpowiednią umowę, to i tak o Twoim aresztowaniu będą wiedzieć: właściwy konsulat lub ambasada. Sąd poinformuje ich o tym fakcie.

Pamiętaj!

Musisz zostać natychmiast zwolniony:

− jeżeli przyczyny zatrzymania przestały istnieć (art. 32 Ustawy) albo

− po upływie 48 godzin od chwili Twojego zatrzymania, chyba że prokurator skierował do sądu wniosek o zastosowanie tymczasowego aresztowania (art. 33 Ustawy) albo

− jeżeli w ciągu 24 godzin od przekazania do sądu wniosku o tymczasowe aresztowanie nie zostało Ci doręczone postanowienie sądu, o tym, że takie aresztowanie będzie wobec Ciebie stosowane (art. 34 Ustawy) albo

− jeżeli prokurator lub sąd to nakazał (art. 35 Ustawy).

Przesłuchanie przez prokuratora

Po zatrzymaniu zostaniesz przesłuchany przez prokuratora.

Przed przesłuchaniem prokurator poinformuje Cię, czego dotyczy ENA. Poinformuje Cię też, że możesz zgodzić się na przekazanie do innego kraju, by tam odpowiedzieć na zarzuty lub odbyć karę. To Twoja decyzja. Możesz się

– 7 –

zgodzić lub nie. Powiesz o tym w sądzie. Ważne!!! Raz udzielonej zgody nie możesz cofnąć (art. 36 Ustawy). Skutkiem wyrażenia zgody jest przyspieszenie postępowania w sprawie europejskiego nakazu aresztowania (art. 37 Ustawy).

Prokurator powie Ci również, że po przekazaniu do innego kraju Unii Europejskiej nie będziesz ścigany za inne przestępstwa lub nie będziesz odbywał innych kar niż te, które były wymienione w ENA.

Prokurator powie Ci również, że możesz zgodzić się na ściganie lub odbycie kary za inne przestępstwa niż wymienione w ENA. Pamiętaj, to Twoja decyzja. Możesz się zgodzić lub nie. Powiesz o tym w sądzie (art. 38 Ustawy). Ważne!!! Raz udzielonej zgody nie możesz cofnąć (art. 39 Ustawy). Skutkiem wyrażenia zgody jest przyspieszenie postępowania w sprawie europejskiego nakazu aresztowania (art. 40 Ustawy).

Po przesłuchaniu prokurator skieruje Twoją sprawę do sądu. Prokurator może też złożyć wniosek o zastosowanie wobec Ciebie tymczasowego aresztowania na czas niezbędny do przekazania do państwa, które wydało ENA. Czas ten nie może być dłuższy niż 40 dni.

W niektórych sprawach państwo wydające ENA może żądać, by zastosować wobec Ciebie tymczasowe aresztowanie na czas nie dłuższy niż 18 dni. Tak się stanie, jeżeli w Systemie Informacyjnym Schengen lub w bazie danych Interpolu będzie zapewnienie sądu tego państwa, że zapadł prawomocny wyrok wobec Ciebie albo wydano inną decyzję pozbawiającą Cię wolności.

Po przesłuchaniu prokurator może poprosić dwóch lekarzy, aby Cię zbadali i powiedzieli, co sądzą o Twoim stanie zdrowia. Lekarze

– 8 –

wyznaczeni przez prokuratora to specjaliści medycyny sądowej. Oni mogą prosić prokuratora, żeby pozwolił też innym lekarzom wypowiedzieć się co do Twojego stanu zdrowia. Czasami prokurator może poprosić, aby obok lekarzy wypowiedział się psycholog, jeżeli ocena Twojego zachowania ma związek z uzależnieniem od alkoholu (art. 41 Ustawy).

Prokurator może też poprosić psychiatrę, aby Cię zbadał. Może też prosić o to lekarzy innych specjalności, np. dwóch kardiologów, aby ocenił, czy w ogóle należy badać Twój stan zdrowia (art. 42 Ustawy).

Postępowanie przed sądem

Po skierowaniu przez prokuratora wniosku o przekazanie i tymczasowe aresztowanie Twoją sprawą zajmie się Sąd Okręgowy Twojego miejsca zamieszkania lub pobytu.

W posiedzeniu w sprawie przekazania i tymczasowego aresztowania oprócz Ciebie może wziąć udział prokurator i Twój adwokat.

Sąd doręczy Ci ENA wraz z tłumaczeniem i zawiadomieniem o terminie posiedzenia (art. 43 Ustawy).

Posiedzenie w Twojej sprawie jest posiedzeniem jawnym, co oznacza, że może być na nim obecna publiczność (art. 44 Ustawy).

Sąd może wyłączyć jawność posiedzenia, jeżeli jawne posiedzenie mogłoby:

1) naruszyć ważny interes prywatny;

2) utrudnić ustalenie prawdy;

3) zagrozić bezpieczeństwu państwa;

– 9 –

4) wywołać zakłócenie spokoju publicznego.

Sąd może także wyłączyć jawność, jeżeli choćby jeden z oskarżonych nie ukończył 18 lat lub na czas przesłuchania osoby, który nie ukończył 18 lat, oraz na żądanie osoby, która złożyła wniosek o ściganie.

Jeżeli prokurator sprzeciwi się wyłączeniu jawności, rozprawa odbywa się jawnie (art. 45 Ustawy).

Sąd może wyłączyć jawność rozprawy w całości albo w części co oznacza, że na rozprawie nie będzie publiczności, ale możesz wskazać dwie osoby, które będą obserwować rozprawę. Po dwie osoby będzie mógł również wskazać prokurator i inni uczestnicy procesu.

Jeżeli zechcesz, sąd w protokole umieści Twoją zgodę na przekazanie do państwa, które wydało ENA byś tam odpowiedział na zarzuty lub odbył karę (art. 46 Ustawy). Ważne!!! Raz udzielonej zgody nie możesz cofnąć.

Jeżeli zechcesz, sąd w protokole umieści Twoją zgodę się na ściganie lub odbycie kary za inne przestępstwa niż wymienione w ENA (art. 47 Ustawy). Ważne!!! Raz udzielonej zgody nie możesz cofnąć.

Po przesłuchaniu sąd może poprosić dwóch lekarzy, aby Cię zbadali i powiedzieli, co sądzą o Twoim stanie zdrowia. Lekarze wyznaczeni przez sąd to biegli psychiatrzy. Oni mogą prosić sąd, żeby pozwolił też innym lekarzom wypowiedzieć się co do Twojego stanu zdrowia. Czasami sąd może poprosić, aby obok lekarzy wypowiedział się psycholog, jeżeli ocena Twojego zachowania ma związek z uzależnieniem od narkotyków (art. 48 Ustawy).

– 10 –

Sąd może też poprosić psychologa, aby Cię zbadał. Może też prosić o to lekarzy innych specjalności, np. dwóch neurologów, aby ocenił, czy w ogóle należy badać Twój stan zdrowia (art. 49 Ustawy).

Masz prawo:

złożyć zażalenie na przekazanie w terminie 7 dni od dnia wydania postanowienia lub 14 dni od daty doręczenia postanowienia, gdy nie byłeś obecny na posiedzeniu (art. 50 Ustawy).

Musisz wiedzieć, że:

Środki zapobiegawcze

W polskim prawie można stosować różne środki, które mają zapobiegać utrudnianiu procesu karnego (środki zapobiegawcze).

Mamy jeden środek zapobiegawczy o charakterze izolacyjnym – tymczasowe aresztowanie, które może zastosować tylko sąd.

Tymczasowego aresztowania nie stosuje się, gdy inne środki zapobiegawcze są wystarczające np. poręczenie majątkowe, który jest środkiem wolnościowym (art. 258 § 1 kpk).

Sąd może zmienić tymczasowe aresztowanie na poręczenie majątkowe, jeżeli zostanie ono wpłacone w określonym terminie (art. 259 kpk). Można poprosić sąd o przedłużenie tego terminu.

Sąd może nie zastosować tymczasowego aresztowania, gdy:

1. byłoby ono niebezpiezne dla Twojego życia lub zdrowia;

2. wywołałoby niepowetowane szkody dla Ciebie lub Twojej rodziny.

Sąd nie zastosuje tymczasowego aresztowania, gdy:

– 11 –

1. wymierzono by Ci karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania lub łagodniejszą;

2. przestępstwo, które Ci się zarzuca, jest zagrożone karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 8 lat.

W tych przypadkach sąd mimo wszystko może zastosować tymczasowe aresztowanie, gdy ukrywasz się lub w inny sposób utrudniasz postępowanie albo nie można ustalić twojej tożsamości lub zachodzi obawa orzeczenia środka zabezpieczającego polegającego na umieszczeniu Cię w zakładzie psychiatrycznym (art. 259 § 2 kpk).

Oprócz tymczasowego aresztowania sąd lub prokurator mogą zastosować:

− poręczenie majątkowe, co oznacza, że Ty jako oskarżony albo inna osoba musicie np. wpłacić pieniądze, oddać nieruchomość lub przekazać inne wartościowe rzeczy (art. 260 kpk);

− poręczenie społeczne albo kierownictwa zakładu pracy lub uczelni lub instytucji, co oznacza, że te osoby ręczą, że Ty jako oskarżony stawisz się na każde wezwanie i nie będziesz utrudniał postępowania (art. 261 kpk);

− poręczenie osobiste, co oznacza, że ktoś godny zaufania, np. prokurator, sędzia, adwokat lub ktoś inny godny zaufania obieca, że Ty jako oskarżony stawisz się na każde wezwanie i nie będziesz utrudniał postępowania (art. 262 kpk);

− dozór Policji, co oznacza, że Ty jako oskarżony będziesz miał różne obowiązki np. obowiązek, by meldować się na Policji lub przebywać w oznaczonym terminie. Możesz też mieć zakaz opuszczania miejsca pobytu, obowiązek zawiadamiania Policji o zamierzonym

– 12 –

wyjeździe oraz o terminie powrotu, zakaz kontaktowania się z pokrzywdzonym lub z określonymi osobami, zakaz zbliżania się do określonych osób na wskazaną odległość np. 100 metrów. Obowiązek ten może polegać także na innych ograniczeniach Twojej swobody, niezbędnych do wykonywania dozoru (art. 263 kpk);

− zakaz zbliżania się i kontaktowania się do pokrzywdzonego na wskazaną odległość, jeżeli postawiono Ci zarzut przestępstwa popełnionego z użyciem przemocy na szkodę tej osoby z którą mieszkałeś (art. 264 kpk);

− zawieszenie w czynnościach służbowych lub w wykonywaniu zawodu albo nakaz byś się powstrzymał od określonej działalności. Może to np. dotyczyć prowadzenia pojazdów mechanicznych (np. pojazdów niebezpiecznych) albo np. wykonywania zawodu lekarza. Czasem musisz się powstrzymać od prowadzenia działalności gospodarczej albo nie możesz się ubiegać o zezwolenie na broń (art. 265 kpk);

− zakaz zbliżania się do pokrzywdzonego na wskazaną odległość, zakaz kontaktowania się lub zakaz przekazywania, w tym za pośrednictwem sieci teleinformatycznej lub systemów teleinformatycznych treści uderzających w prawnie chronione dobra pokrzywdzonego, gdy jesteś oskarżony o przestępstwo popełnione w stosunku do funkcjonariusza publicznego, w związku z wykonywaniem przez niego czynności służbowych lub osoby przybranej do pomocy w związku z wykonywaniem tych czynności, co oznacza, że sąd lub prokurator może stosować ten środek, gdy np. zaatakowałeś strażaka gdy próbował udzielić Ci pomocy. Ten sam środek można zastosować, gdy zostałeś oskarżony o znieważenie, czyli znieważenie z powodu wykonywanego przez pokrzywdzonego zawodu (art. 266 kpk);

– 13 –

− zakaz opuszczania kraju połączony z zatrzymaniem paszportu lub innego dokumentu uprawniającego do przekroczenia granicy albo z zakazem wydania takiego dokumentu (art. 267 kpk).