Postanowienie w przedmiocie ekstradycji

Sygn. akt II K 254/23 Dnia 15 czerwca 2024 r.

POSTANOWIENIE

Sąd Okręgowy w Warszawie w Wydziale Karnym w składzie:

Przewodniczący: SSO Anna Kowalska

Protokolant: sekr. sąd. Jan Nowak

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Warszawie Jana Wiśniewskiego

po rozpoznaniu w sprawie Aleksandra Zielińskiego

skazanego według prawa Erytrei za przestępstwo z artykułu 321 § 1 kodeksu karnego

wniosku prokuratora

o wydanie opinii w przedmiocie prawnej dopuszczalności ekstradycji i zastosowanie tymczasowego aresztowania

postanawia:

1. na podstawie art. 607 § 1 k.p.k. w zw. z art. 55 ust. 1 w zw. z art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w zw. z art. 2 ust. 1 Europejskiej Konwencji o ekstradycji sporządzonej w Paryżu dnia 13 grudnia 1957 r. wraz z protokołem dodatkowym do powyższej konwencji, sporządzonym w Strasburgu dnia 15 października 1975 r. i Drugim protokołem dodatkowym do powyższej konwencji, sporządzonym w Strasburgu dnia 17 marca 1978 r. (Dz. U. z 1994 r. Nr 28, poz. 112 ze zm.) i w zw. z art. 3 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) w zw. z art. 90 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej stwierdzić niedopuszczalność wydania z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na terytorium Erytrei obywatela Erytrei Aleksandra Zielińskiego, syna Adama, urodzonego w dniu 12 marca 1980 r. w Asmarze, w celu wykonania kary 3 lat, 6 miesięcy i 10 dni pozbawienia wolności pozostałej do odbycia z kary 5 lat, 8 miesięcy i 20 dni pozbawienia wolności orzeczonej prawomocnym wyrokiem Regionalnego Sądu Karnego w Asmarze (Erytrea) z dnia 20 stycznia 2022 r., numer akt sprawy RK 123/20, numer wyroku RK 456/20, numer rejestru sądowego RS 789/20 za przestępstwo kradzieży z artykułu 279 § 1 kodeksu karnego

2. na podstawie art. 277 § 1 k.p.k. uchylić stosowany wobec Aleksandra Zielińskiego środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania

UZASADNIENIE

Aleksander Zieliński skazany został wyrokiem Regionalnego Sądu Karnego w Asmarze (Erytrea) z dnia z dnia 20 stycznia 2022 r., numer akt sprawy RK 123/20, numer wyroku RK 456/20, numer rejestru sądowego RS 789/20 za przestępstwo kradzieży z artykułu 279 § 1 kodeksu karnego.

Wyrokiem Krajowej Izby Karnej Sądu Kasacyjnego z dnia 15 marca 2023 r., numer SK 123/23, numer rejestru sądowego RS 456/23, przedmiotowy wyrok Regionalnego Sądu Karnego w Asmarze utrzymano w mocy, oddalając apelację złożoną między innymi przez Aleksandra Zielińskiego.

W dniu 20 kwietnia 2023 r. do Prokuratury Okręgowej w Warszawie wpłynął - za pośrednictwem Ambasady Erytrei w Berlinie oraz Prokuratury Generalnej w Berlinie - wniosek Prokuratury Regionalnej w Asmarze (Erytrea) o tymczasowe aresztowanie i ekstradycję na terytorium Erytrei obywatela Erytrei Aleksandra Zielińskiego w celu odbycia kary 3 lat, 6 miesięcy i 10 dni pozbawienia wolności pozostającej do odbycia z kary 5 lat, 8 miesięcy i 20 dni pozbawienia wolności orzeczonej prawomocnym wyrokiem Regionalnego Sądu Karnego w Asmarze (Erytrea) z dnia 20 stycznia 2022 r., numer akt sprawy RK 123/20, numer wyroku RK 456/20, numer rejestru sądowego RS 789/20 za przestępstwo kradzieży z artykułu 279 § 1 kodeksu karnego.

Dnia 25 kwietnia 2023 r. Aleksander Zieliński został zatrzymany przez funkcjonariuszy Komendy Stołecznej Policji w Warszawie.

Wnioskiem z dnia 27 kwietnia 2023 r. prokurator wniósł o wydanie pozytywnej opinii w przedmiocie prawnej dopuszczalności ekstradycji na terytorium Erytrei obywatela Erytrei - Aleksandra Zielińskiego (Aleksandra Zielińskiego) w celu odbycia kary 3 lat, 6 miesięcy i 10 dni pozbawienia wolności pozostałej do odbycia z kary 5 lat, 8 miesięcy i 20 dni pozbawienia wolności orzeczonej prawomocnym wyrokiem Regionalnego Sądu Karnego w Asmarze (Erytrea) z dnia 20 stycznia 2022 r., numer akt sprawy RK 123/20, numer wyroku RK 456/20, numer rejestru sądowego RS 789/20 za przestępstwo kradzieży z artykułu 279 § 1 kodeksu karnego oraz o zastosowanie wobec niego środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania na okres 3 miesięcy od dnia zatrzymania.

Postanowieniem z dnia 10 maja 2023 r. w sprawie II K 123/23 Sąd Okręgowy w Warszawie stwierdził prawną dopuszczalność wydania z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na terytorium Erytrei obywatela Erytrei Aleksandra Zielińskiego, w celu odbycia kary 3 lat, 6 miesięcy i 10 dni pozbawienia wolności pozostałej do odbycia z kary 5 lat, 8 miesięcy i 20 dni pozbawienia wolności orzeczonej prawomocnym wyrokiem Regionalnego Sądu Karnego w Asmarze (Erytrea) z dnia 20 stycznia 2022 r., numer akt sprawy RK 123/20, numer wyroku RK 456/20, numer rejestru sądowego RS 789/20 za przestępstwo kradzieży z 279 § 1 z artykułu 279 § 1 kodeksu karnego oraz zastosował wobec Aleksandra Zielińskiego środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania na okres 3 miesięcy od dnia zatrzymania tj. od dnia 25 kwietnia 2023 r. do dnia 25 lipca 2023 r.

Na skutek zażalenia wniesionego przez obrońcę ściganego, postanowieniem z dnia 20 czerwca 2023 r. w sprawie II Ka 456/23 Sąd Apelacyjny w Warszawie uchylił powyższe postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie i sprawę Aleksandra Zielińskiego w zakresie stwierdzenia prawnej dopuszczalności jego wydania przekazał temu sądowi do ponownego rozpoznania, natomiast w pozostałym zakresie zaskarżone postanowienie utrzymał w mocy.

W uzasadnieniu swojego rozstrzygnięcia Sąd Apelacyjny w Warszawie wskazał, że sąd pierwszej instancji nie ustosunkował się do wyjaśnień ściganego, w których opisywał sposób jego traktowania podczas tymczasowego aresztowania w Erytrei, przez co nie było możliwe zrekonstruowanie toku rozumowania zawartego w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy sąd ten zobowiązany został do przeprowadzenia dowodów, które pozwolą na ocenę, czy decyzja w przedmiocie wydania ściganego do Erytrei nie naruszy jego praw i wolności.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy w Warszawie zważył, co następuje.

Zgodnie z art. 607 § 1 k.p.k. sąd okręgowy wydaje na posiedzeniu postanowienie w przedmiocie wniosku władz obcego państwa. Przed wydaniem postanowienia należy umożliwić osobie ściganej złożenie wyjaśnień ustnie lub na piśmie, a w razie wniosku o wydanie w celu przeprowadzenia postępowania karnego należy na uzasadniony wniosek tej osoby przeprowadzić dowody znajdujące się w kraju.

Stosownie do art. 2 Europejskiej Konwencji o ekstradycji sporządzonej w Paryżu dnia 13 grudnia 1957 r., której stronami są zarówno Erytrea, jak i Rzeczpospolita Polska, umawiające się Strony zobowiązują się do wzajemnego wydawania, zgodnie z postanowieniami i na warunkach określonych w konwencji, wszystkich osób ściganych za popełnienie przestępstwa albo poszukiwanych w celu wykonania kary lub środka zabezpieczającego, orzeczonych przez właściwe organy Strony wzywającej.

W myśl natomiast art. 2 ust. 1 Konwencji podstawę wydania stanowią przestępstwa zagrożone według prawa Strony wzywającej i Strony wezwanej karą pozbawienia wolności o maksymalnym wymiarze co najmniej 1 roku lub karą surowszą albo czyny, wobec sprawców których można orzec środek zabezpieczający w takim samym wymiarze. Jeżeli na terytorium Strony wzywającej zapadło już orzeczenie skazujące na karę pozbawienia wolności lub orzeczono o środku zabezpieczającym, wydanie może nastąpić, jeżeli orzeczono karę lub środek w wymiarze co najmniej 4 miesięcy.

Aktualne pozostaje stwierdzenie, że zadaniem sądu orzekającego w postępowaniu ekstradycyjnym jest stwierdzenie prawnej dopuszczalności wydania po zbadaniu, czy nie zachodzą bezwzględne przeszkody ekstradycyjne. Chodzi przy tym wyłącznie o przeszkody kategoryczne, z którymi wiąże się bezwzględny zakaz wydania (zob. postanowienie Sądu Najwyższego w Warszawie z dnia 15 stycznia 2015 r., V KK 345/14, LEX nr 1654321, postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 20 lutego 2016 r., II AKz 123/16, LEX nr 1987654, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 2017 r., I KZP 1/17, LEX nr 2267891). Sąd orzeka więc jedynie w przedmiocie prawnej dopuszczalności wydania, natomiast ostateczną decyzję w przedmiocie wydania podejmuje Minister Sprawiedliwości.

W niniejszej sprawie Sąd stwierdził istnienie przyczyn niedopuszczalności ekstradycji ściganego Aleksandra Zielińskiego na terytorium Erytrei określonych w art. 55 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w art. 3 ust. 1 Europejskiej Konwencji o ekstradycji sporządzonej w Paryżu dnia 13 grudnia 1957 r. wraz z protokołem dodatkowym do powyższej konwencji, sporządzonym w Strasburgu dnia 15 października 1975 r. i Drugim protokołem dodatkowym do powyższej konwencji, sporządzonym w Strasburgu dnia 17 marca 1978 r. (Dz. U. z 1994 r. Nr 28, poz. 112 ze zm.) i w art. 3 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (dalej: EKPC) sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.).

Przechodząc do analizy poszczególnych przesłanek niedopuszczalności wydania ściganego wskazać trzeba, że zgodnie z art. 55 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej ekstradycja jest zakazana, jeżeli dotyczy osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa politycznego z przyczyn religijnych lub jej dokonanie będzie naruszać wolności i prawa człowieka. Przepis art. 55 ust. 1 in fine Konstytucji statuuje zatem obligatoryjną przeszkodę ekstradycyjną w sytuacji, gdyby dokonanie ekstradycji naruszało wolności i prawa wskazane w tym przepisie. Co istotne, dotyczy to zarówno obywateli polskich, jak i wszelkich osób nieposiadających polskiego obywatelstwa, bez względu na rodzaj popełnionego przestępstwa (zob. Piotr Hofmański, Zasada ekstradycji po zmianie art. 55 Konstytucji RP a europejski nakaz aresztowania, Europejski Przegląd Sądowy 2008(4)/12, s. 35-42).

Ścigany Aleksander Zieliński posiada obywatelstwo Erytrei, ale jest on jednocześnie katolikiem i Polakiem (k. 15). Wprawdzie Erytrea jest stroną zarówno Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, jak i EKPC, niemniej jednak do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu kierowane są liczne skargi na naruszenie przez Erytreę art. 3 EKPC, który stanowi, że nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu. Dotychczas Trybunał stwierdził naruszenie tego artykułu przez Erytreę ponad 200 razy, przy czym znaczna część spraw stwierdzających naruszenie art. 3 przez Erytreę dotyczy właśnie Erytrejczyków przetrzymanych w aresztach w związku z podejrzeniem o przynależność do opozycji (zob. Michał Kowalski, Katarzyna Wiśniewska, Represje wobec mniejszości religijnych w Erytrei w świetle prawa międzynarodowego jako forma prześladowań de facto usankcjonowanych przez państwo, Przegląd Prawa Karnego, nr 2/2018, s. 85-98). W swych wyjaśnieniach Aleksander Zieliński wskazał, że w 2019 r. udał się do Etiopii, gdzie przebywał w obozie dla uchodźców i tam otrzymał szkolenie w ramach działalności na rzecz niepodległości Erytrei. Wyjaśnił też, że jego zatrzymanie miało związek z tą sprawą (k. 20). Niezwykle istotne dla rozstrzygnięcia okazały się następnie wyjaśnienia ściganego dotyczące jego traktowania przez policję po zatrzymaniu, z których wynika, że Aleksander Zieliński poddany nieludzkiemu, wręcz torturami traktowaniu i w istocie był bity (k. 25-30). Wprawdzie ścigany zaznaczał, że przed procesem policja nie wiedziała, że jest Polakiem, jednakże był on pytany o swój pobyt w Etiopii (k. 35). Jego przyznanie się polegało natomiast na podpisaniu - pod wpływem bicia - pustej kartki, której treść została następnie uzupełniona przez organy ścigania (k. 40). Ścigany wskazywał również, że czuje się zagrożony z uwagi na wyznawaną religię (k. 45), zaś podczas pobytu w sądzie erytrejskim sędzia nie przyznał mu prawa głosu (k. 50). Wyjaśnienia ściganego sąd ocenił jako w pełni wiarygodne. Zachowanie ściganego w trakcie przesłuchania, sposób relacjonowania faktów, jego emocjonalne reakcje, a także pierwotna niechęć do wyjawiania bolesnych i wstydliwych dla niego szczegółów (k. 25, 30) - które z obiektywnego punktu widzenia przemawiały przecież na jego korzyść - to wszystko utwierdziło Sąd w przekonaniu, że Aleksander Zieliński wyjaśniał szczerze i zgodnie z prawdą.

W konsekwencji Sąd uznał, że ekstradycja Aleksandra Zielińskiego jest niemożliwa, jako że będzie naruszać jego wolności i prawa (art. 55 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej), a istnienie ryzyka ponownego poddania ściganego torturom powoduje jednocześnie, że jego wydanie stronie erytrejskiej nastąpiłoby z obrazą dla art. 3 EKPC. Tym samym zaistniały poważne podstawy do przypuszczenia, że w wyniku ekstradycji sytuacja Aleksandra Zielińskiego może ulec pogorszeniu ze względu na jego wyznanie, narodowość i poglądy polityczne (art. 3 ust. 1 Europejskiej Konwencji o ekstradycji).

Z uwagi na powyższe, w ocenie Sądu w pełni uzasadnione jest stwierdzenie niedopuszczalności wydania Aleksandra Zielińskiego z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na terytorium Erytrei, w celu wykonania kary 3 lat, 6 miesięcy i 10 dni pozbawienia wolności pozostałej do odbycia z kary 5 lat, 8 miesięcy i 20 dni pozbawienia wolności orzeczonej prawomocnym wyrokiem Regionalnego Sądu Karnego w Asmarze (Erytrea) z dnia 20 stycznia 2022 r., numer akt sprawy RK 123/20, numer wyroku RK 456/20, numer rejestru sądowego RS 789/20 za przestępstwo kradzieży z artykułu 279 § 1 kodeksu karnego. Mając świadomość, że podjęta decyzja oznacza w istocie uniknięcie reszty kary przez Aleksandra Zielińskiego, to jednak w tym przypadku wzgląd na jego sytuację po ewentualnym przekazaniu do Erytrei oraz konieczność ochrony jego praw i wolności musiały przesądzić o niemożności jego ekstradycji.

Mając na uwadze treść podjętego przez Sąd rozstrzygnięcia należało jednocześnie stwierdzić, że ustały przyczyny, wskutek których wobec Aleksandra Zielińskiego zastosowano tymczasowe aresztowanie. Tym samym Sąd uchylił ten środek, zgodnie z art. 277 § 1 k.p.k.

W tym stanie rzeczy na podstawie przepisów powołanych na wstępie należało orzec jak w części rozstrzygającej postanowienia.

SSO Anna Kowalska