Postanowienie w przedmiocie ekstradycji i tymczasowego aresztowania

Sygn. akt. II K 123/23 Dnia 15 marca 2024 r.

POSTANOWIENIE

Sąd Okręgowy w Warszawie w Wydziale Karnym w składzie:

Przewodniczący: SSO Anna Kowalska

Protokolant: sekr. sąd. Jan Nowak

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Warszawie Maria Zielińska

po rozpoznaniu w sprawie John Smith

skazanego według prawa Kanady za przestępstwo z artykułu 321 ust. 2 kodeksu karnego

wniosku prokuratora

o wydanie opinii w przedmiocie prawnej dopuszczalności ekstradycji i zastosowanie tymczasowego aresztowania

postanawia

1. na podstawie art. 607 § 1 k.p.k. w zw. z art. 1 i 2 ust. 1 Europejskiej Konwencji o ekstradycji sporządzonej w Paryżu dnia 13 grudnia 1957 r. wraz z protokołem dodatkowym do powyższej konwencji, sporządzonym w Strasburgu dnia 15 października 1975 r. i Drugim protokołem dodatkowym do powyższej konwencji, sporządzonym w Strasburgu dnia 17 marca 1978 r. (Dz. U. z 1994 r. Nr 28, poz. 106 ze zm.) stwierdzić prawną dopuszczalność wydania z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na terytorium Kanady obywatela Kanady John Smith, syna Marka, urodzonego w dniu 1 stycznia 1980 r. w Toronto, w celu odbycia kary 3 lat pozbawienia wolności pozostałej do odbycia z kary 5 lat pozbawienia wolności orzeczonej prawomocnym wyrokiem Sądu Najwyższego Ontario prowincji Ontario (Kanada) z dnia 10 maja 2022 r., numer akt sprawy K/1234/20, numer wyroku K/5678/22, numer rejestru sądowego K/9012/22 za przestępstwo oszustwa z artykułu 321 ust. 2 kodeksu karnego

2. na podstawie art. 607 § 1 k.p.k. w zw. z art. art. 258 § 1 i 4 k.p.k. i art. 249 § 1 pkt 1 i § 2 k.p.k. zastosować wobec John Smith środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania na okres 3 miesięcy od dnia zatrzymania tj. od dnia 1 marca 2024 r. do dnia 1 czerwca 2024 r.

UZASADNIENIE

John Smith skazany został wyrokiem Sądu Najwyższego Ontario prowincji Ontario (Kanada) z dnia 10 maja 2022 r., numer akt numer akt sprawy K/1234/20, numer wyroku K/5678/22, numer rejestru sądowego K/9012/22 na karę 5 lat pozbawienia wolności za popełnione dnia 5 stycznia 2020 r. przestępstwo oszustwa z artykułu 321 ust. 2 kodeksu karnego.

Wyrokiem Izby Apelacyjnej Sądu Najwyższego z dnia 15 lipca 2022 r., numer A/123/22 numer rejestru sądowego A/456/22, przedmiotowy wyrok Sądu Najwyższego Ontario prowincji Ontario utrzymano w mocy, oddalając apelację złożoną między innymi przez John Smith.

W dniu 15 lutego 2024 r. do Prokuratury Okręgowej w Warszawie wpłynął - za pośrednictwem Ambasady Kanady w Warszawie oraz Prokuratury Krajowej w Warszawie - wniosek Prokuratury Prowincji Ontario (Kanada) o tymczasowe aresztowanie i ekstradycję na terytorium Kanady obywatela Kanady John Smith w celu odbycia kary 3 lat pozbawienia wolności pozostającej do odbycia z kary 5 lat pozbawienia wolności orzeczonej prawomocnym wyrokiem Sądu Najwyższego Ontario prowincji Ontario (Kanada) z dnia z dnia 10 maja 2022 r., numer akt sprawy K/1234/20, numer wyroku K/5678/22, numer rejestru sądowego K/9012/22 za przestępstwo oszustwa z artykułu 321 ust. 2 kodeksu karnego.

Dnia 1 marca 2024 r. John Smith został zatrzymany przez funkcjonariuszy Komendy Stołecznej Policji w Warszawie.

Wnioskiem z dnia 5 marca 2024 r. prokurator wniósł o wydanie pozytywnej opinii w przedmiocie prawnej dopuszczalności ekstradycji na terytorium Kanady obywatela Kanady - John Smith (John Smith) w celu odbycia kary 3 lat pozbawienia wolności pozostałej do odbycia z kary 5 lat pozbawienia wolności orzeczonej prawomocnym wyrokiem Sądu Najwyższego Ontario prowincji Ontario (Kanada) z dnia z dnia 10 maja 2022 r., numer akt sprawy K/1234/20, numer wyroku K/5678/22, numer rejestru sądowego K/9012/22 za przestępstwo oszustwa z artykułu 321 ust. 2 kodeksu karnego oraz o zastosowanie wobec niego środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania na okres 3 miesięcy od dnia zatrzymania.

Sąd zważył, co następuje.

Wniosek okazał się celowy.

Zgodnie z art. 607 § 1 k.p.k. sąd okręgowy wydaje na posiedzeniu postanowienie w przedmiocie wniosku państwa obcego. Przed wydaniem postanowienia należy umożliwić osobie ściganej złożenie wyjaśnień ustnie lub na piśmie, a w razie wniosku o wydanie w celu przeprowadzenia postępowania karnego należy na uzasadniony wniosek tej osoby przeprowadzić dowody znajdujące się w kraju.

Stosownie do art. 1 Europejskiej Konwencji o ekstradycji sporządzonej w Paryżu dnia 13 grudnia 1957 r., której stronami są zarówno Kanada, jak i Rzeczpospolita Polska, umawiające się Strony zobowiązują się do wzajemnego wydawania, zgodnie z postanowieniami i na warunkach określonych w konwencji, wszystkich osób ściganych za popełnienie przestępstwa albo poszukiwanych w celu wykonania kary lub środka zabezpieczającego, orzeczonych przez właściwe organy Strony wzywającej.

W myśl natomiast art. 2 ust. 1 Konwencji podstawę wydania stanowią przestępstwa zagrożone według prawa Strony wzywającej i Strony wezwanej karą pozbawienia wolności o maksymalnym wymiarze co najmniej 1 rok lub karą surowszą albo czyny, wobec sprawców których można orzec środek zabezpieczający w takim samym wymiarze. Jeżeli na terytorium Strony wzywającej zapadło już orzeczenie skazujące na karę pozbawienia wolności lub orzeczono o środku zabezpieczającym, wydanie może nastąpić, jeżeli orzeczono karę lub środek w wymiarze co najmniej 4 miesiące.

W pierwszej kolejności należy stwierdzić, że zadaniem sądu orzekającego w postępowaniu ekstradycyjnym jest stwierdzenie prawnej dopuszczalności wydania po zbadaniu, czy nie zachodzą bezwzględne przeszkody ekstradycyjne. Chodzi przy tym wyłącznie o przeszkody kategoryczne, z którymi wiąże się bezwzględny zakaz wydania (zob. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 15 stycznia 2020 r., sygn. akt II AKt 12/20, OSNKW nr 2/2020, postanowienie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 20 lutego 2020 r., sygn. akt II AKt 34/20, OSNKW nr 3/2020, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 2020 r., sygn. akt I KZS 12/20, OSNKW nr 4/2020). Sąd orzeka więc jedynie w przedmiocie prawnej dopuszczalności wydania, natomiast ostateczną decyzję w przedmiocie wydania podejmuje Minister Sprawiedliwości.

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie nie zachodzą bezwzględne przesłanki niedopuszczalności ekstradycji ściganego John Smith na terytorium Kanady określone w art. 2 ust. 1, art. 3 ust. 1 i 2, art. 4, art. 9 ust. 1 zdanie pierwsze i ust. 2 oraz art. 10 Europejskiej Konwencji o ekstradycji sporządzonej w Paryżu dnia 13 grudnia 1957 r. w zw. z art. 1 i 2 Protokołu dodatkowego do Europejskiej Konwencji o ekstradycji i art. 4 Drugiego Protokołu Dodatkowego do Europejskiej Konwencji o ekstradycji. Są to przy tym jedyne podstawy, w oparciu o które następuje badanie dopuszczalności ekstradycji ściganego John Smith, tylko one bowiem mają charakter bezwzględny.

Ponadto, nie ma podstaw do badania przesłanek określonych w art. 604 § 1 k.p.k. W sytuacji bowiem, gdy Rzeczpospolita Polska jest stroną umowy ekstradycyjnej z Kanadą, podstaw do odmowy wydania poszukiwać należy w pierwszej kolejności w treści tej umowy, a dopiero kiedy zagadnienie to nie jest umową uregulowane, sięgać należy do unormowań wewnątrzkrajowych. Jeśli Kanada w umowie międzynarodowej określiły katalog sytuacji, w których wydanie jest niedopuszczalne, to tym samym uznały, iż inne, niewymienione w tym katalogu sytuacje, nie mogą stanowić podstawy odmowy wydania. Kanada te zawierając umowę zaciągnęły względem siebie zobowiązanie, że tylko w określonych w tejże umowie przypadkach mogą odmówić wydania osoby ściganej (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 25 marca 2020 r., sygn. akt II AKt 56/20 OSNKW nr 5/2020, a także S. Zabłocki [w:] J. Grajewski, L.K. Paprzycki, S. Zabłocki, Kodeks postępowania karnego. Tom IV. Komentarz do art. 587-667, Warszawa 2021, teza 4. do art. 604, G. Grzeszczak [w:] G. Grzeszczak, A. Sakowicz, Postępowanie w sprawach karnych ze stosunków międzynarodowych. Komentarz, Warszawa 2021, teza 3 do art. 604). Z uwagi zatem na fakt, że przepisy Europejskiej Konwencji o ekstradycji zawartej w Paryżu w dniu 13 grudnia 1957 r. w sposób autonomiczny i wyczerpujący regulują katalog przypadków, w których wydanie osoby ściganej jest lub może być uznane za niedozwolone, to nie było podstaw do odwoływania się normy zawartej w art. 604 k.p.k. (tak też postanowienie Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 30 kwietnia 2020 r., sygn. akt II AKt 78/20, OSNKW nr 6/2020).

Przechodząc do analizy poszczególnych przesłanek niedopuszczalności przejęcia kary stwierdzić trzeba, że strona kanadyjska nadesłała wniosek o ekstradycję i tymczasowe aresztowanie wraz z wymaganymi dokumentami określonemu w art. 12 Europejskiej konwencji o ekstradycji sporządzonej w Paryżu dnia 13 grudnia 1957 r. John Smith ścigany jest w celu wykonania kary 3 lat pozbawienia wolności, z której do odbycia zostało jeszcze 2 lata i 6 miesięcy, a więc kary w wymiarze przekraczającym 4 miesiące (art. 2 ust. 1 Konwencji).

Następnie, przestępstwo, za które został skazany John Smith, nie jest przestępstwem politycznym (art. 3 ust. 1 Konwencji w zw. z art. 1 Protokołu dodatkowego do tej Konwencji) ani wojskowym (art. 4 Konwencji). Nie ma również żadnych podstaw do przypuszczenia, że wniosek o wydanie John Smith został złożony w celu ścigania lub ukarania ze względu na jego rasę, religię, narodowość lub przekonania polityczne albo że jego sytuacja może ulec pogorszeniu z jednej z tych przyczyn (art. 3 ust. 2 Konwencji). Ścigany jest bowiem obywatelem Kanady, a zatem nie sposób uznać, że będzie on traktowany gorzej ze względu na którąkolwiek z wymienionych wyżej przyczyn przez Kanadę, którego jest obywatelem. Ponadto, Kanada jest stroną zarówno Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka ONZ, jak i Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z dnia 4 listopada 1950 r., a jednocześnie w swoim wniosku zapewniła, że John Smith będzie mógł skorzystać z praw przysługujących mu na mocy powyższych aktów prawa międzynarodowego. Prokuratura Prowincji Ontario oświadczyła też, że w przypadku przekazania John Smith stosowane wobec niego będą ograniczenia wynikające z zasady specjalności.

W Rzeczypospolitej Polskiej, ani Kanadzie, będącym stroną Europejskiej Konwencji o ekstradycji, nie zapadło również prawomocne orzeczenie, dotyczące przestępstwa, w związku z którymi żąda się wydania John Smith (art. 9 ust. 1 zdanie pierwsze Konwencji w zw. z art. 2 Protokołu dodatkowego do tej Konwencji).

W sprawie nie doszło też do przedawnienia wykonania kary według ustawodawstwa Kanady, ani Rzeczypospolitej Polskiej (art. 10 Konwencji).

Wreszcie, wydanie John Smith nie dotyczy przestępstwa, które mogło być ścigane na mocy ustawodawstwa karnego Rzeczypospolitej Polskiej i było objęte amnestią (art. 4 Drugiego Protokołu Dodatkowego do Europejskiej konwencji o ekstradycji).

Z uwagi na powyższe, w ocenie Sądu w pełni uzasadnione jest stwierdzenie dopuszczalności wydania John Smith z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na terytorium Kanady, w celu odbycia kary 3 lat pozbawienia wolności pozostałej do odbycia z kary 5 lat pozbawienia wolności orzeczonej prawomocnym wyrokiem Sądu Najwyższego Ontario prowincji Ontario (Kanada) z dnia z dnia 10 maja 2022 r., numer akt sprawy K/1234/20, numer wyroku K/5678/22, numer rejestru sądowego K/9012/22 za przestępstwo oszustwa z artykułu 321 ust. 2 kodeksu karnego.

Zgodnie z art. 607 § 1 k.p.k. jeżeli wniosek o wydanie dotyczy przestępstwa, którego sprawca podlega wydaniu, sąd okręgowy z urzędu lub na wniosek prokuratora może wydać postanowienie o tymczasowym aresztowaniu osoby ściganej.

Sąd rozpoznając niniejszą sprawę uznał, że wobec John Smith konieczne jest zastosowanie tymczasowego aresztowania, przychylając się do wniosku prokuratora.

Przy rozważaniu zagadnienia zasadności stosowania tymczasowego aresztowania w toku postępowania ekstradycyjnego, przepisy kodeksu postępowania karnego określające podstawy tymczasowego aresztowania, tj. art. 249 i 258 k.p.k., stosowane mogą być w odniesieniu do aresztu ekstradycyjnego jedynie odpowiednio (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 kwietnia 2019 r., sygn. akt I KZS 34/19, OSNKW nr 5/2019, uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2019 r., sygn. akt I KZP 5/19, OSNKW nr 6/2019). W orzecznictwie wskazuje się też, że w postępowaniu ekstradycyjnym uprawdopodobnienie popełnienia przestępstwa przyjmuje się w zasadzie na podstawie faktu złożenia przez państwo obce wniosku o ekstradycję (zob. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 15 czerwca 2019 r., sygn. akt II AKt 123/19, OSNKW nr 7/2019). Skoro strona kanadyjska nadesłała wniosek o ekstradycję spełniający wymogi Europejskiej konwencji o ekstradycji, a dodatkowo John Smith został w Kanadzie prawomocnie skazany za zarzucane mu przestępstwo, to spełniona jest ogólna przesłanka stosowania środków zapobiegawczych określona w art. 249 § 1 k.p.k.

Spełnione są także szczególne podstawy stosowania tymczasowego aresztowania. John Smith wymierzono bowiem surową karę w rozumieniu art. 249 § 2 k.p.k., a mianowicie karę 5 lat pozbawienia wolności, z której do wykonania pozostały jeszcze 2 lata i 6 miesięcy. Mając zatem na uwadze konieczność zabezpieczenia dalszego toku postępowania i przeciwdziałania wszelkim ewentualnym próbom uniknięcia odbycia kary, należało uznać zastosowanie tymczasowego aresztowania wobec ściganego za niezbędne. Środek ten ma bowiem zapewnić jego obecność w Polsce do czasu zakończenia postępowania ekstradycyjnego. W ten sposób w stosunku do John Smith zachodzi więc także szczególna przesłanka tymczasowego aresztowania określona w art. 249 § 2 k.p.k., która stanowi przy tym samodzielną i wystarczającą podstawę stosowania tego środka zapobiegawczego (por. uchwałę składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2018 r., sygn. akt I KZP 10/18, OSNKW nr 7/2018). Jednocześnie trafnie podnosi się w orzecznictwie, że byt tej przesłanki nie jest uzależniony od realności obawy utrudniania postępowania, bo towarzyszy jej domniemanie prawne, że oskarżony zagrożony surową karą będzie podejmować działania w celu zakłócenia właściwego toku procesu, a przez co utrudni czy wręcz uniemożliwi skuteczne wykonanie wymierzonej kary (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 25 lipca 2018 r., sygn. akt II AKt 123/18, OSNKW nr 8/2018, postanowienie Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 20 sierpnia 2018 r., sygn. akt II AKt 456/18, OSNKW nr 9/2018, postanowienie Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 20 września 2018 r., sygn. akt II AKt 789/18, OSNKW nr 10/2018). W przypadku niezastosowania aresztu, świadomość surowej kary, która została wymierzona John Smith, może natomiast skłonić go do podjęcia próby ucieczki lub ukrycia się przed organami ścigania. Trzeba przy tym zwrócić uwagę na okoliczności, które obawę ucieczki lub ukrycia się ściganego czynią jeszcze bardziej uzasadnioną. Mianowicie, John Smith wiedział o toczącym się przeciwko niemu postępowaniu i zapadłym wobec niego wyroku sądu kanadyjskiego instancji, jednak opuścił terytorium Kanady i nie informował właściwych organów o swoim aktualnym miejscu pobytu na terenie Rzeczypospolitej Polskiej. Dodać należy, że ściganemu udzielono zezwolenia na zamieszkanie w Polsce na czas oznaczony do dnia 31 grudnia 2023 r., przy czym w dniu 15 stycznia 2024 r. złożył on do Urzędu do Spraw Cudzoziemców kolejny wniosek o udzielenie zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony. W przypadku, gdyby wniosek ten nie został uwzględniony, John Smith nie miałby prawa pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej i musiałby opuścić kraj. Jednocześnie ma on rodzinę w Toronto, dokąd zresztą wyjeżdżał już wcześniej po zakończeniu poprzedniego pobytu w Polsce. W tych warunkach ewentualna próba ucieczki lub ukrycia się przed organami ścigania skutkowałaby tym, że ustalenie nowego miejsca pobytu John Smith mogłoby okazać się niemożliwe.

W oparciu o powyższe należało stwierdzić, że w sprawie spełnione zostały przesłanki stosowania tymczasowego aresztowania, określone w art. 249 § 1 pkt 1 oraz § 2 k.p.k.

Oczywistą konsekwencją powyższego musi być stwierdzenie, że tylko izolacyjny środek zapobiegawczy, tj. tymczasowe aresztowanie, może faktycznie uniemożliwić skazanemu utrudnianie postępowania w niniejszej sprawie i że dla zabezpieczenia prawidłowego jego toku nie jest wystarczający inny środek zapobiegawczy. Celu tego nie byłyby w stanie spełnić nieizolacyjne środki zapobiegawcze - w tym wnioskowane przez obrońcę ściganego poręczenie majątkowe w kwocie odpowiadającej 100 000 zł. Ryzyko ucieczki John Smith jest bowiem zbyt duże, a zaniechanie jego aresztowania mogłoby doprowadzić do całkowitego zniweczenia dotychczasowej pracy organów ścigania i konieczności ponownego wdrożenia poszukiwań John Smith w celu ekstradycji. Wobec tego, kierując się jednocześnie brzmieniem art. 258 § 4 k.p.k., Sąd orzekł o zastosowaniu wobec John Smith tymczasowego aresztowania na okres 3 miesięcy od dnia zatrzymania.

Jednocześnie w niniejszej sprawie nie stwierdzono dotąd żadnej okoliczności określonej w art. 259 k.p.k., która skutkowałyby odstąpieniem od stosowania tymczasowego aresztowania wobec ściganego. Za okoliczność taką nie można w szczególności uznać opisywanej przez John Smith sytuacji jego żony, która została sama, a która nie zna języka polskiego, angielskiego, ani francuskiego. Żona John Smith jest osobą dorosłą, która wraz z nim prowadziła działalność gospodarczą i do tej pory musiała przecież funkcjonować w Polsce. Przyznać wprawdzie trzeba, że przebywanie w warunkach izolacji zawsze wywiera wpływ także na bliskich osoby osadzonej i na prawidłowe funkcjonowanie jej rodziny, to jednak w niniejszej sprawie nie mamy do czynienia w tym zakresie z "szczególnie ciężkimi skutkami" w rozumieniu art. 259 § 1 pkt 2 k.p.k., a dopiero takie dawałyby podstawę do rozważań w przedmiocie ewentualnego odstąpienia od tymczasowego aresztowania (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 października 2017 r., sygn. akt I KZS 67/17 OSNKW nr 11/2017).

W tym stanie rzeczy na podstawie przepisów powołanych na wstępie należało orzec jak w części rozstrzygającej postanowienia.

SSO Anna Kowalska