Zażalenie na postanowienie o nieuwzględnieniu wniosku o uchylenie zabezpieczenia majątkowego

ul. Kwiatowa 12/3, 01-001 Warszawa, 15 maja 2024 r.

Sąd Okręgowy w WarszawieWydział Karny

za pośrednictwem

Prokuratora Prokuratury Okręgowejul. Marszałkowska 1, 00-001 Warszawa

1 Ds. 123/24

Podejrzana: Anna Kowalskareprezentowana przez obrońcę adwokat Jan Nowak, Kancelaria Adwokacka Jan Nowakul. Polna 22, 00-001 Warszawa

Zażalenie na postanowienie Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Warszawie z 10 maja 2024 r., 1 Ds. 123/24, w sprawie nieuwzględnienia wniosku o uchylenie zabezpieczenia majątkowego, doręczone obrońcy w dniu 12 maja 2024 r.

Działając w imieniu podejrzanej Pani Anny Kowalskiej, powołując się na złożone do akt postępowania pełnomocnictwo do obrony, zaskarżam postanowienie Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Warszawie z 10 maja 2024 r., 1 Ds. 123/24, w sprawie nieuwzględnienia wniosku obrońcy podejrzanej o uchylenie zabezpieczenia majątkowego.

Zaskarżonemu postanowieniu zarzucam:

- naruszenie przepisu art. 291 § 1 oraz art. 291 § 4 k.p.k. przez nieuchylenie stosowanego zabezpieczenia majątkowego, mimo że nie została zrealizowana przesłanka uzasadnionej obawy, iż brak tego środka udaremni lub utrudni wykonanie wyroku w zakresie orzeczonej kary grzywny, a przedstawiane okoliczności, które obawę taką miałyby uzasadnić, dotyczą innych podejrzanych w niniejszej sprawie oraz z uwagi na brak oceny dotyczącej bezpośrednio postawy i sytuacji materialnej podejrzanej.

Z uwagi na powyższe okoliczności wnoszę:

- o zmianę zaskarżonego postanowienia i uchylenie zabezpieczenia majątkowego zgodnie z wnioskiem z 7 maja 2024 r.

Uzasadnienie

W zaskarżonym postanowieniu Prokurator Prokuratury Okręgowej w Warszawie, uzasadniając przesłanki utrzymania zabezpieczenia majątkowego, a przede wszystkim przesłankę uzasadnionej obawy utrudniania realizacji ewentualnego wyroku skazującego w zakresie kary grzywny, przywołał zachowania - zresztą bez ich konkretyzacji czy uprawdopodobnienia - dotyczące nie Pani Anny Kowalskiej, a innych podejrzanych, akcentując przy tym jedynie, że jeden z nich jest jej bratem.

Okoliczności te jednak z punktu widzenia oceny realizacji przesłanek stosowania lub utrzymywania zabezpieczenia majątkowego wobec podejrzanej są bez znaczenia. Ewentualne zachowania innych osób nie mogą mieć żadnego wpływu na ocenę postawy podejrzanej. Okoliczności dotyczące każdego z podejrzanych należy bowiem analizować osobno i niedopuszczalne jest sięganie do postaw innych podejrzanych dla uzasadnienia ocen odnoszących się do Pani Anny Kowalskiej. Już z samego faktu, że współpodejrzanym, z uwagi na przedstawione zarzuty, grożą znacznie dotkliwsze konsekwencje finansowe, wynika iż próba przenoszenia obawy niepożądanych zachowań jest nieuprawniona.

Prokurator, wydając zaskarżone postanowienie, całkowicie uchylił się od analizy sytuacji i zachowania podejrzanej po przedstawieniu jej zarzutów przez pryzmat zasadności stosowania zabezpieczenia majątkowego. Nie odniósł się do argumentów wskazanych we wniosku, a dotyczących faktu nieprzerwanego zajmowania się prowadzoną działalnością zarobkową, pomnażania majątku czy wreszcie niepodejmowania jakichkolwiek działań mających na celu wyzbywanie się posiadanych już dóbr.

Analizując podstawy odmowy uchylenia zabezpieczenia wskazane w zaskarżonym postanowieniu, należy podkreślić, że Prokurator w istocie wskazał i uzasadnił tylko jedną przesłankę, a to grożącą karę grzywny, mimo że dla zabezpieczenia wymagane jest zaistnienie kumulatywnie obu tam wskazanych okoliczności.

Należy zgodzić się z Prokuratorem, że istnienie obawy to nie to samo co pewność, ale Prokurator zdaje się pomijać, że przepis art. 291 § 1 k.p.k. nie wskazuje na jakąkolwiek obawę, a wyłącznie na obawę uzasadnioną. Skoro brak realnego, odnoszącego się do faktów lub postawy podejrzanej uzasadnienia w zaskarżonym postanowieniu, to należy zakwestionować stosowane wobec Pani Anny Kowalskiej zabezpieczenie majątkowe jako bezprawne i naruszające normę art. 291 § 1 k.p.k.

Należy w tym miejscu przywołać stanowisko doktryny oraz orzecznictwo rygorystycznie podchodzące do podstaw stosowania instytucji zabezpieczenia majątkowego, a przede wszystkim do bezdyskusyjnej okoliczności, że zabezpieczenie majątkowe, stosowane przecież wobec osoby jedynie podejrzanej, ingeruje w jej sferę praw i wolności przez ograniczenie konstytucyjnego prawa do dysponowania własnością i innymi prawami majątkowymi (art. 64 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej). Rzecz jasna, prawo to nie przedstawia wartości absolutnej, o czym świadczy najlepiej treść przepisu art. 64 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, z którego wynika możliwość ustawowego ograniczenia własności w zakresie, w jakim nie narusza to istoty prawa własności. Niezbędne staje się w tym kontekście podkreślenie, że obok formalnego wymagania ustawowej podstawy dla takiego ograniczenia musi ono być zgodne z materialną zasadą proporcjonalności, stanowiącą zasadę ogólną statuowaną w art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, zgodnie z którą ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych praw mają rację bytu tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej albo wolności i praw innych osób. Zasada proporcjonalności w zakresie dotyczącym ograniczeń prawa do poszanowania mienia jest również statuowana w art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Przepis ten wymaga, aby ograniczenie prawa do poszanowania własności było konieczne ze względu na interes powszechny lub dla osiągnięcia celu w postaci uiszczania podatków bądź innych należności lub kar pieniężnych. Powołane przepisy ustawy zasadniczej i prawa traktatowego przesądzają w istocie i to w sposób jednoznaczny o wyjątkowym charakterze ograniczeń konstytucyjnego prawa człowieka do dysponowania prawem własności i innymi prawami majątkowymi. Odnosi się to do każdej formy ograniczenia tego prawa, a więc również do stosowania środka przymusu, jakim jest zabezpieczenie majątkowe. Wyjątkowość tej instytucji ukazuje się w całej rozciągłości na tle wyróżnionej zasady proporcjonalności, dającej podstawę do stwierdzenia, że ograniczenie prawa do dysponowania określonymi wartościami majątkowymi w związku ze stosowaniem zabezpieczenia majątkowego nie może być ani większe, niż jest to konieczne dla osiągnięcia celu, jakim jest zabezpieczenie wykonania kar, środków karnych, innych środków oraz roszczeń majątkowych, ani nadmierne w stosunku do założonego celu, a więc wykonalności orzeczeń sądowych (zob. szerzej Adam Nowak [w:] Jan Kowalski, Piotr Wiśniewski, Kodeks Postępowania Karnego. Komentarz, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 2022, s. 250). W omawianej kwestii nie może ujść uwadze, że w rezultacie nowelizacji Kodeksu postępowania karnego ustawą z 20 marca 2015 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2015, poz. 396) zasada proporcjonalności znalazła ugruntowanie w ramach regulacji zabezpieczenia majątkowego w ustawie karnoprocesowej. Zgodnie z art. 291 § 1 k.p.k. w jego aktualnym brzmieniu do zastosowania tej instytucji nie wystarczy zarzucenie oskarżonemu popełnienia przestępstwa, w związku z którym lub za które można orzec określone w tym przepisie karę grzywny, środki karne, inne środki lub roszczenia majątkowe, lecz jest ono uzależnione od zaistnienia uzasadnionej obawy, że bez zabezpieczenia wykonania takiego orzeczenia będzie ono niemożliwe lub znacznie utrudnione. Przejawem tej samej zasady jest również unormowanie zawarte w art. 291 § 4 k.p.k., który przewiduje, że zabezpieczenie należy niezwłocznie uchylić w całości lub w części, jeżeli ustaną przyczyny, wskutek których zostało ono zastosowane w określonym rozmiarze lub powstaną przyczyny uzasadniające jego uchylenie choćby w części. Zasada proporcjonalności i wyjątkowy charakter zabezpieczenia majątkowego znajdują oparcie i uznanie w orzecznictwie sądowym. W postanowieniu z 15 kwietnia 2023 r., II AKz 123/23 (LEX nr 1234567), Sąd Apelacyjny w Krakowie stwierdził, iż "zabezpieczenie majątkowe powinno być stosowane wyjątkowo, a nadto jedynie wtedy, gdy konkretne okoliczności wskazują, że oskarżony może udaremnić wykonanie orzeczonych w przyszłości kary grzywny, środków karnych lub egzekucji zasądzonego odszkodowania". Zdaniem Sądu Apelacyjnego w Krakowie "Zabezpieczenie majątkowe powinno być stosowane jedynie wtedy, gdy konkretne okoliczności wskazują, że wykonanie orzeczonych w przyszłości kary i środków karnych lub egzekucji zasądzonego odszkodowania jest zagrożone i wymaga zabezpieczenia przed działaniami oskarżonych, które mogą doprowadzić do uszczuplenia ich majątku lub jego ukrycia. Jednakże, gdy oskarżeni w trakcie toczącego się przeciwko nim postępowania pomnażają swój majątek, nie ukrywają tego faktu, wskazując również na nieznane organowi postępowania składniki majątku odrębnego, potwierdzają, iż wykonanie orzeczonych w przyszłości kar grzywny, środków karnych lub egzekucji zasądzonego odszkodowania nie jest zagrożone" (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 15 kwietnia 2023 r., II AKz 123/23, LEX nr 1234567, s. 25). W świetle przedstawionego standardu konstytucyjnego, konwencyjnego i ustawowego, opartego na zasadzie proporcjonalności oraz przytoczonych poglądów judykatury, nie ma żadnego możliwego sposobu, aby uchylić się od niemal oczywistej konstatacji i stwierdzenia w konkluzji, że zabezpieczenie majątkowe ze swej natury, stanowiąc ingerencję w sferę prawa do dysponowania prawem własności i innymi prawami majątkowymi, ma charakter wyjątkowy i może mieć zastosowanie jedynie wtedy, gdy w realiach konkretnej sprawy ujawnią się okoliczności wskazujące, że oskarżony może udaremnić lub znacznie utrudnić wykonanie orzeczonej w przyszłości kary, środków karnych, innych środków lub roszczeń majątkowych (w tym duchu Maria Zielińska [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. Andrzej Marek, t. 2, Warszawa 2023, s. 300). Wymóg istnienia rzeczywistej potrzeby zabezpieczenia majątkowego mieści w sobie konieczność ustalenia, że zastosowanie tego środka przymusu rzeczywiście będzie służyło zabezpieczeniu wykonalności orzeczenia w zakresie kary grzywny, środków karnych, innych środków lub roszczeń majątkowych. Egzemplifikując można zauważyć, że spełnienie wskazanego wymogu w podanym znaczeniu należy odrzucić w wypadkach, w których w obliczu pokaźnego majątku posiadanego przez podejrzanego, przy jednoczesnym braku jakichkolwiek działań ze strony podejrzanego, które mogłyby prowadzić do istotnego uszczuplenia tego majątku lub jego ukrycia, jest oczywiste, że wykonalność orzeczenia w zakresie wskazanych kar i środków nie jest w żadnej mierze zagrożona. Stosowanie zabezpieczenia majątkowego w takich wypadkach stanowił naruszenie materialnej zasady proporcjonalności w zakresie, w jakim wymaga ona wynikającej z konkretnych okoliczności realnej potrzeby zabezpieczenia wykonalności orzeczenia".

Mając powyższe okoliczności na uwadze, należy stwierdzić, że w niniejszej sprawie nie ma podstaw do stosowania w dalszym ciągu wobec Pani Anny Kowalskiej zabezpieczenia majątkowego, a zaskarżone postanowienie powinno zostać zmienione zgodnie z wnioskiem obrońcy z 7 maja 2024 r.

AdwokatJan Nowak

Załącznik:- odpis zażalenia