Zażalenie na postanowienie w przedmiocie zwolnienia z tajemnicy notarialnej

ul. Kwiatowa 12, 01-001 Warszawa, 20 lipca 2023 r.

Sąd Apelacyjny w WarszawieII Wydział Karnyza pośrednictwemSądu Okręgowego w WarszawieXII Wydział Karny

sygn. akt: XII K 123/23

Adwokat Anna Kowalska, pełnomocnik świadka Jana Nowaka

ZAŻALENIENA POSTANOWIENIE W PRZEDMIOCIE ZWOLNIENIA Z TAJEMNICYNOTARIALNEJ

Działając jako pełnomocnik świadka – notariusz Jan Nowak (pełnomocnictwo przedkładam w załączeniu), na podstawie art. 180 § 2 k.p.k. zaskarżam w całości postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie, XII K 123/23, z dnia 15 lipca 2023 r. (doręczone świadkowi w dniu 18 lipca 2023 r.) w przedmiocie zwolnienia z tajemnicy notarialnej, tj. wyrażenia zgody i zobowiązania notariusz Jan Nowak z Kancelarii Notarialnej w Warszawie, ul. Polna 1, do wydania odpisów wszystkich aktów notarialnych z 2022 i 2023 r. związanych z obejmowaniem udziałów i przystąpieniem do spółki "XYZ Sp. z o.o." oraz spółek pokrewnych, wydania kopii wszelkich dokumentów okazywanych w trakcie sporządzania ww. aktów notarialnych, jak również udzielania informacji dotyczących okoliczności sporządzania przedmiotowych aktów.

Na podstawie art. 427 § 2 k.p.k. i art. 438 pkt 2 k.p.k. postanowieniu temu zarzucam obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na treść rozstrzygnięcia, tj. art. 180 § 2 k.p.k. przez wyrażenie zgody na zwolnienie z tajemnicy notarialnej i zobowiązanie notariusz Jan Nowak do wydania odpisów aktów notarialnych w sytuacji, w której okoliczności te mogą być ustalone za pomocą innych środków dowodowych, zaś w postanowieniu o zwolnieniu z tajemnicy notarialnej nie sprecyzowano zakresu zwolnienia z obowiązku zachowania tajemnicy notarialnej, nie wykazano niezbędności zwolnienia z tajemnicy notarialnej dla wyjaśnienia okoliczności sprawy i dobra wymiaru sprawiedliwości, a okoliczności objęte tajemnicą mogą być ustalone na podstawie innych dowodów.

Na podstawie art. 427 § 1 k.p.k. i art. 437 § 1 i 2 k.p.k. wnoszę o zmianę postanowienia poprzez odmowę zwolnienia z zachowania tajemnicy notarialnej.

Uzasadnienie

Postanowieniem z dnia 15 lipca 2023 r. Sąd Okręgowy w Warszawie, XII K 123/23, uwzględnił wniosek "XYZ Sp. z o.o." w związku z nadzorowanym postępowaniem przygotowawczym o sygn. akt XII Ds. 12/23 w sprawie o czyn z art. 286 § 1 k.k. i in. i wyrazić zgodę oraz zobowiązać notariusz Jan Nowak do wydania odpisów wszystkich aktów notarialnych z 2022 i 2023 r. związanych z obejmowaniem udziałów i przystąpieniem do spółki "XYZ Sp. z o.o." oraz spółek pokrewnych, wydania kopii wszelkich dokumentów okazywanych w trakcie sporządzania ww. aktów notarialnych, jak również udzielania informacji dotyczących okoliczności sporządzania przedmiotowych aktów. Sąd w uzasadnieniu wskazał, że przesłuchanie notariusz na okoliczności wskazane we wniosku z 1 lipca 2023 r. i uzyskanie wskazanej dokumentacji jest niezbędne dla wyjaśnienia okoliczności istotnych dla wyniku postępowania karnego, a tym samym bez wątpienia jest niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości.

Z ww. postanowieniem Sądu pierwszej instancji nie można się zgodzić.

Po pierwsze, Sąd nie sprecyzował zakresu zwolnienia z tajemnicy notarialnej. W piśmiennictwie podkreśla się, że konieczne jest precyzyjne określenie zakresu zwolnienia i przesłuchania osoby zwalnianej z tajemnicy zawodowej ( Adam Zieliński, Glosa do postanowienia SA/Wa 1234/12 z 12.03.2012 r., OSP 2012/5/67). W odniesieniu do tajemnicy notarialnej, wskazanie na konkretne okoliczności, które obejmuje postanowienie o zwolnieniu z obowiązku jej zachowania, jest istotne ze względu na szeroki zakres, który obejmuje nie tylko treść czynności notarialnej, ale także zdarzenia towarzyszące oraz wszelkie czynności dokonywane w obecności notariusza, nawet jeżeli do czynności notarialnej nie doszło (Piotr Wiśniewski, Zwolnienie adwokata z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej w procesie karnym, Pal. 2018/5/78). W orzecznictwie także podkreśla się niedopuszczalność blankietowej zgody na zwolnienie z tajemnicy zawodowej. Sąd Apelacyjny w Krakowie uznaje, że „zakres okoliczności objętych zwolnieniem powinien być oznaczony dokładnie. Ogólnikowe określenie zakresu zwolnienia sprawiałoby, że zwolnienie nie tyczyłoby konkretnych okoliczności, ale byłoby carte blanche dla dowolnego korzystania przez organy śledcze z uchylenia tajemnicy zawodowej” (postanowienie II AKz 123/20 z 15.05.2020 r., KZS 2020/5, poz. 12).

Tymczasem w zaskarżonym postanowieniu ogólnie wskazano, z jakiego okresu i względem jakiej spółki "XYZ Sp. z o.o." wyrażono zgodę na zwolnienie z tajemnicy notarialnej i zobowiązano notariusz do udzielenia informacji. W orzecznictwie zwraca się uwagę, że jest możliwe blankietowe zwolnienie z tajemnicy zawodowej i objęcie tą decyzją wszelkich dokumentów zawartych w zabezpieczonym zbiorze, ale może to uczynić jedynie wobec tych dokumentów, które zawierają informacje dotyczące konkretnego przedmiotu objętego postępowaniem (postanowienie II AKz 456/21 z 20.07.2021 r., KZS 2021/7, poz. 45). Ponadto nie wskazano na okoliczność, jakich czynności notarialnych ma zeznawać świadek Jan Nowak. Decyzja o zwolnieniu z obowiązku zachowania tajemnicy służbowej notariusza nie może mieć jedynie na celu nadanie śledztwu kierunku, a prowadzić ma wyłącznie do udowodnienia w miarę dokładnie określonego faktu, dlatego też prokurator powinien we wniosku o zwolnienie notariusza z tajemnicy zawodowej w miarę procesowych możliwości precyzyjnie określić fakt, który ma podlegać udowodnieniu (tak w powołanym wyżej postanowieniu II AKz 456/21 z 20.07.2021 r., KZS 2021/7, poz. 45). W zaskarżonym postanowieniu sąd pierwszej instancji posłużył się konstrukcją, w ramach której zwolnił notariusz z obowiązku zachowania tajemnicy odnośnie do wszelkich okoliczności związanych z obejmowaniem udziałów i przystąpieniem do spółki "XYZ Sp. z o.o.".

Po drugie, Sąd w uzasadnieniu nie rozważył, czy okoliczności objęte postanowieniem o zwolnieniu z tajemnicy zawodowej mogą być ustalone innymi dowodami. Stwierdził jedynie, że „mając na uwadze niemożność uzyskania wskazanych informacji na podstawie innych dowodów niż wskazane źródło dowodowe należało przychylić się do wniosku prokuratury”. Uzasadnienie decyzji o zwolnieniu powinno być odpowiednio wyjaśnione, należycie uargumentowane i nie może się ograniczać do powtórzenia ustawowych sformułowań. W niniejszej sprawie część okoliczności, które objęto zakresem zwolnienia z tajemnicy zawodowej, jest możliwa do ustalenia na podstawie innych źródeł i środków dowodowych. Odpisy aktów notarialnych dotyczących działalności spółki "XYZ Sp. z o.o." znajdują się w zbiorach urzędowych (rejestrze przedsiębiorców KRS), który zgodnie z art. 8 ustawy o KRS, jest jawny), a pokrzywdzeni mogą uzyskać wypisy ww. aktów (por. art. 110 i 111 ustawy z 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie, Dz.U. z 2021 r. poz. 1884). Wydaje się także, że w postępowaniu nie wyczerpano innych możliwości dowodowych, np. przesłuchań świadków. Ponadto Sąd w postanowieniu zobowiązał notariusz do wydania „kopii wszelkich dokumentów okazywanych w trakcie sporządzania ww. aktów notarialnych”. Nie wiadomo, jakie akty notarialne są objęte postanowieniem o zwolnieniu z tajemnicy, a nakazanie wydania kopii wszelkich dokumentów okazywanych podczas dokonywania czynności notarialnej nie spełnia kryterium dostatecznej określoności i wydaje się niepotrzebne. W trakcie dokonywania tych czynności osoby są zobowiązane m.in. okazać dowód osobisty, umocowanie do działania w imieniu spółki itp.

Po trzecie, uzasadnienie postanowienia o zwolnieniu z tajemnicy jest bardzo lapidarne i sprowadza się w zasadzie do powtórzenia wyrażeń ustawowych. Nie wskazano, na jakiej podstawie przyjęto, że zwolnienie z tajemnicy jest niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, a w odniesieniu do wyczerpania innych możliwości dowodowych – odniesiono się do zebranego materiału dowodowego, zgodnie z którym pokrzywdzeni mieli zostać doprowadzeni do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie nie mniejszej niż 100 000 zł.

Specyfika zawodów objętych przepisem art. 180 § 2 k.p.k., w tym zawodu notariusza, sprawia, że decyzja o zwolnieniu z tajemnicy zawodowej nie może być traktowana jak formalność (postanowienie II AKz 789/19 z 10.10.2019 r., KZS 2019/10, poz. 78), a zeznania notariusza – jako dowód równie dostępny, co zeznania świadków nieobjętych zakresem art. 180 k.p.k. Funkcją zakazów związanych z tajemnicami zawodowymi adwokata, radcy prawnego, notariusza, lekarza, dziennikarza nie jest ochrona interesów osób, które te zawody wykonują, lecz nade wszystko ochrona osób, które w zaufaniu do publicznych funkcji adwokata, radcy prawnego, notariusza, lekarza, dziennikarza powierzają im wiedzę o faktach, z którą nie chcą na ogół dzielić się z innymi osobami. Gwarancja zachowania przekazanych informacji w tajemnicy jest podstawą wzajemnego zaufania i warunkiem swobodnego wykonywania ww. zawodów (por. powoływane wyżej postanowienie II AKz 789/19 z 10.10.2019 r., KZS 2019/10, poz. 78).

Brak omówienia argumentów zawartych we wniosku prokuratora i ogólnikowość stwierdzeń zawartych w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia nakazuje przypuszczać, że okoliczności, które uzasadniałyby zwolnienie notariusza od obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej nie występują. Rola Sądu w postępowaniu w przedmiocie zwolnienia z tajemnic nie sprowadza się do formalnego spełniania oczekiwania prokuratora, a sąd nie jest „pomocnikiem” organu ścigania. W takim wypadku sąd jest organem stojącym na straży praworządności, jest gwarantem zachowania form postępowania i merytorycznej zasadności żądania zmierzającego do wyjątkowego wzruszenia zakazu dowodowego w imię celu ważniejszego, jakim jest dobro wymiaru sprawiedliwości (por. postanowienie II AKz 1011/18 z 20.12.2018 r., KZS 2018/12, poz. 101).

Mając na względzie powyższe, wnoszę jak na wstępie.

20 lipca 2023 r.(podpis pełnomocnika)