Program instruktażu stanowiskowego operatora rębaka do gałęzi

Program instruktażu stanowiskowego operatora rębaka do gałęzi

1. Podstawy opracowania programu dla operatora rębaka/rozdrabniacza spalinowego do gałęzi

Program szkolenia stanowiskowego przygotowano dla operatora rębaka do gałęzi o maksymalnej grubości 10 cm. Rębak jest zasilany silnikiem spalinowym.

Przy opracowaniu programu szkolenia uwzględniono przepisy ustaw:

 z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320 ze zm.),

 z 6 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 988 ze zm.).

Przy opracowaniu programu szkolenia uwzględniono także przepisy rozporządzeń:

 Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bhp (Dz.U. Nr 180, poz. 1860 ze zm.),

 Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bhp (t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 ze zm.),

 Ministra Transportu i Budownictwa oraz Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 6 maja 2005 r. w sprawie bhp przy wykonywaniu robót drogowych i mostowych (Dz.U. Nr 113, poz. 956),

 Ministra Infrastruktury z 3 lipca 2003 r. w sprawie kierowania ruchem drogowym (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1510 ze zm.),

 Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 30 grudnia 1997 r. w sprawie bhp przy obsłudze obrabiarek do drewna (Dz.U. Nr 6, poz. 30),

 Ministra Gospodarki z 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bhp w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy (Dz.U. Nr 191, poz. 1596 ze zm.),

 Ministra Gospodarki z 21 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn (Dz.U. Nr 12, poz. 89 ze zm.),

 Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. z 2014 r. poz. 817 ze zm.),

 Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych oraz innych pracach związanych z wysiłkiem fizycznym (Dz.U. Nr 26, poz. 313 ze zm.).

Przygotowując program szkolenia, wykorzystano również:

 instrukcję obsługi rębaka spalinowego dostarczoną przez producenta maszyny,

 karty charakterystyki substancji/preparatów chemicznych, jakie są wykorzystywane przez operatora w trakcie pracy.

2. Cel szkolenia

Celem szkolenia jest, jak przy każdym szkoleniu – uzyskanie przez pracownika obsługującego rębak/rozdrabniacz do gałęzi:

 kompletu informacji o:

   o środowisku pracy, w tym o czynnikach szkodliwych, niebezpiecznych, uciążliwych występujących w miejscu, gdzie pracuje operator,

   o bezpośrednim otoczeniu miejsca wykonywania pracy oraz

   o ryzyku zawodowym związanym z pracą (czynnościami);

 wiedzy i umiejętności dotyczących sposobów ochrony przed urazami i chorobami w warunkach normalnej pracy i w warunkach awaryjnych;

 wiedzy i praktycznych umiejętności z zakresu bezpiecznego wykonywania pracy;

 informacji o zasadach postępowania w razie dojścia do wypadku, wystąpienia awarii rębaka lub w innej nietypowej, ale dającej się przewidzieć sytuacji.

Przykład

Prace przy obsłudze rębaka/rozdrabniacza do gałęzi mogą być wykonywane w różnych miejscach, na otwartym terenie, z reguły są to miejsca zupełnie przypadkowe i nieprzygotowane do takich prac. Jeśli do tego dochodzi uprzątanie terenu z gałęzi w warszawskich parkach i na skwerach, to należy liczyć się także z zagrożeniami dla osób postronnych (często dzieci) oraz zwierząt pozostających bez wystarczającej opieki Jana lub zwierząt bezdomnych.

3. Uczestnicy szkolenia

Proponowany program szkolenia jest przeznaczony dla:

 nowo zatrudnionych pracowników, po raz pierwszy zatrudnianych do obsługi rębaka/rozdrabniacza do gałęzi;

 pracowników przenoszonych na stanowisko pracy obsługi rębaka;

 dotychczas zatrudnionych pracowników w przypadku:

   o zmiany organizacji stanowisk pracy,

   o wprowadzenia do stosowania nowych urządzeń;

 uczniów odbywających praktyczną naukę zawodu.

Przykład

Pracownikowi udostępniono do pracy nowy rodzaj rębaka, którego wcześniej nie obsługiwał (np. z systemem wałków wspomagających załadunek, zasilanych hydraulicznie). W związku z tym pracownika należy zapoznać z instrukcją użytkowania (obsługi) nowej maszyny, uwzględniając nowe elementy.

Przykład

W przypadku skierowania operatora rębaka w inne miejsce prowadzenia prac (np. poprzednio rębak wykorzystywano w krakowskim terenie leśnym i sadzie, a pracownika i maszynę przeniesiono do oczyszczania z usuniętych gałęzi skwery osiedlowe lub łódzki park) należy przeprowadzić szkolenie uzupełniające. Podczas tego szkolenia zwracamy uwagę na nowe zagrożenia, które nie występowały na poprzednim miejscu pracy – konkretnie na możliwość wtargnięcia w strefę niebezpieczną osoby postronnej.

Przykład

Szkolenie uzupełniające należy przeprowadzić także w przypadku skierowania pracownika na miejsce, gdzie rozdrabniane na zrębki będą jakieś szczególne rodzaje gałęzi – zupełnie inny rodzaj drewna (o innych własnościach fizycznych), gałęzie zanieczyszczone fragmentami drutu i itp., gałęzie drzew mających mnóstwo sęków i pokręconych słoi powstałych w wyniku np. długotrwałego strzyżenia tych drzew, co powoduje inny sposób zachowania się gałęzi w rębaku i możliwość wystąpienia innych zagrożeń (częstsze odbicia i wyrzucenie wykruszonych sęków).

4. Sposób organizacji szkolenia

Szkolenie powinno być prowadzone w formie instruktażu – na konkretnym stanowisku (stanowiskach), na którym będzie pracowała szkolona osoba. Szkolenie przeprowadzamy na podstawie programu szczegółowego.

Proponujemy, aby w formie wykładu poprowadzić następujące punkty szkolenia oznaczone – 1, 2, 3, 4 i 5.

W postaci ćwiczeń powinny być prowadzone pozostałe (6, 7, 8) punkty szkolenia. Sposób realizacji szkolenia i czas trwania poszczególnych jego części należy zawsze dostosowywać do przygotowania zawodowego i dotychczasowego stażu pracy instruowanego pracownika (stażu na stanowisku operatora rębaka/rozdrabniacza, ale też ogólnego stażu pracy).

5. Plan instruktażu stanowiskowego dla operatora rębaka/rozdrabniacza spalinowego do gałęzi

Czas

trwania

szkolenia

*)

Lp.     Szczegółowa tematyka instruktażu stanowiskowego                                                                                                       15

1. Omówienie warunków środowiska, w którym będzie wykonywane porządkowanie terenu z gałęzi (Wrocław, Poznań, Gdańsk lub skwer w Warszawie, Krakowie, pobocze autostrady A1). Zapoznanie z dokumentacją techniczno-ruchową rębaka/rozdrabniacza do gałęzi będącej na wyposażeniu stanowiska pracy, ze szczególnym zwróceniem uwagi na zasady bezpiecznej obsługi maszyny. Przekazanie pracownikowi informacji o innych aspektach związanych z bezpieczeństwem pracy (np. obecnością przypadkowych przechodniów, bawiących się dzieci czy bezpańskich zwierząt).

2. Zapoznanie z istotnymi dla bezpieczeństwa pracy informacjami zapisanymi w kartach charakterystyki substancji/preparatów chemicznych występujących w procesie pracy (benzyna, olej silnikowy, smar).                                                                                                30

3. Omówienie odpowiedniego zachowania się pracownika na wypadek awarii rębaka/rozdrabniacza do gałęzi (najczęściej zablokowania gałęzi wewnątrz komory rozdrabniającej).                                                                                               15

4. Przedstawienie środków ochrony indywidualnej stosowanych obligatoryjnie podczas pracy z rębakiem.                                                                                                15

5. Omówienie ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną pracą (wskazujemy zagrożenia wypadkowe, chorobowe ich źródła i skutki oraz zagrożenia dla osób postronnych).                                                                                            30

6. Pokaz przez osobę kierującą pracownikami (Anna Kowalska) bezpiecznych sposobów wykonywania pracy, ze zwróceniem uwagi na środki ochrony indywidualnej niezbędne podczas pracy z rębakiem/rozdrabniaczem do gałęzi.                                                               45

7. Próbne wykonanie zadania przez pracownika, ale pod kontrolą osoby kierującej pracownikami (Anna Kowalska).                                                              60

8. Samodzielna praca szkolonego pracownika jedynie pod nadzorem osoby kierującej.                                                                                   60

9. Końcowe omówienie i ocena przebiegu wykonywania zleconych pracownikowi zadań, pod kątem bezpieczeństwa wykonywania poszczególnych czynności i przyjmowania ergonomicznych pozycji podczas pracy.                                          30

Razem                                                                                                  330

*) Jedna godzina instruktażu = 45 minut.

Program opracował:                                     Po konsultacji z pracownikami zatwierdził:

................................................                                     ...............................................................................

(Jan Kowalski)                                     (Dyrektor, Anna Nowak, ul. Kwiatowa 1, 00-001 Warszawa)

6. Treść instruktażu

Warunki środowiska pracy

Praca polegająca na uprzątaniu terenu ze ściętych gałęzi może odbywać się wyłącznie na otwartym terenie. Z reguły będą to tereny leśne, tereny zielone (utylizacja zrzynów) sady, parki i skwery miejskie, ale zdarza się także, że miejsce wykonywania pracy będzie znajdowało się w sąsiedztwie nowobudowanej lub przebudowywanej drogi, ale też podczas oczyszczania poboczy już istniejących autostrad.

Ponieważ strefa niebezpieczna (w zależności od konkretnego urządzenia – proszę to sprawdzić w instrukcji bezpiecznej obsługi wykorzystywanego rębaka) może sięgać od 2 do 5 metrów, miejsca, w których występują zagrożenia, powinny być oznakowane widocznymi barwami lub znakami bezpieczeństwa. Jeżeli samo oznakowanie nie jest wystarczające dla zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników oraz osób postronnych, strefy niebezpieczne powinny być wyłączone z użytkowania poprzez ich odpowiednie wygrodzenie (np. taśmami z oznakowaniem) lub w inny skuteczny sposób.

Rębak do rozdrabniania gałęzi może być obsługiwany w danym momencie tylko przez jedną osobę. Jedynym dozwolonym miejscem przebywania operatora maszyny podczas jej pracy jest stanowisko robocze znajdujące się przy koszu załadowczym.

Nigdy nie należy pozwalać osobom niezaznajomionym z obsługą rębaka na pracę przy tej maszynie.

Jeszcze raz przypominamy, że zabrania się pozostawania w promieniu strefy niebezpiecznej osobom innym niż jej operator. Żadna inna osoba (także zwierzę) nie może znajdować się w pobliżu.

Przykład

Do realizacji tego obowiązku bez wątpienia przyczyni się umieszczenie znaku – zakaz wstępu osobom nieupoważnionym obok taśm wygradzających dostęp do strefy niebezpiecznej.

Jeśli jakaś osoba (pomimo odpowiedniego oznakowania/wygrodzenia) wchodzi w strefę niebezpieczną, operator powinien natychmiast zatrzymać maszynę. Zwracamy uwagę, że po wyłączeniu silnika noże rozdrabniające jeszcze chwilę (5 sekund) będą w ruchu.

Zakazana jest eksploatacja rębaka do gałęzi w złych warunkach oświetleniowych, np. o zmierzchu oraz w nocy. Wykorzystywanie maszyny w złych warunkach oświetlenia może powodować liczne błędy obsługi skutkujące wypadkami.

Jak wskazano, miejsce pracy rębaka do gałęzi musi być odpowiednio oświetlone. Dobre oświetlenie powinno zapewniać wygodę widzenia pracownika, wydolność wzrokową oraz bezpieczeństwo w trakcie wykonywanych czynności. W związku z tym na stanowisku pracy rębaka powinno być oświetlenie spełniające poniższe wymagania:

 natężenie oświetlenia nie powinno być mniejsze niż 300 lx,

 oświetlenie musi być równomiernie,

 ustawienie rębaka powinno uwzględniać kierunek operowania promieni słonecznych (zwłaszcza w zimie i jesieni, kiedy słońce znajduje się nisko nad horyzontem), tak aby uniknąć olśnienia,

 zastosowane oświetlenie sztuczne także nie może powodować olśnienia i wydłużonych cieni.

Stosując dodatkowe oświetlenie stanowiskowe, trzeba pamiętać o tym, aby różnica oświetlenia na stanowisku pracy a otoczeniem nie była zbyt duża. W przypadku rębaka do gałęzi natężenia oświetlenia w otoczeniu stanowiska pracy powinno wynosić nie mniej niż 50 lx.

Podczas szkolenia pracownik powinien poznać miejsce wyznaczone do przechowywania/pobierania narzędzi pracy oraz środków ochrony indywidualnej. Powinien też wiedzieć, gdzie są przechowywane materiały eksploatacyjne (np. benzyna, olej silnikowy itp.) oraz miejsce, gdzie należy składować odpady (w tym także puste pojemniki po tych materiałach). Pracownikowi należy wskazać także miejsce składowania zrębków powstałych po uprzątnięciu gałęzi.

Przykład

O ile nie ma specjalnych problemów z miejscem składowania, gdy zrębki powstają w ograniczonych ilościach i pozostają w miejscu ich powstania, to już składowanie zrębków w dużych ilościach do celów np. opałowych, gdzie zrębki muszą zostać przesuszone lub wręcz wysuszone. Zrębki przeznaczone do celów opałowych powinny być składowane pod zadaszeniem – najlepiej pod przewiewną wiatą. Zrębki, które mają być dłużej składowane, powinny być regularnie przewietrzane. W przypadku składowania suchych zrębków może dochodzić do samozapalania endogenicznego wskutek samonagrzania się materiału.

Oprowadzając pracownika nie wolno zapomnieć o lokalizacji:

biura bezpośredniego przełożonego,

poszczególnych pomieszczeń zaplecza higieniczno-sanitarnego.

Przykład

Wskazując jadalnię, trzeba poinformować także o porach przerw przeznaczonych na posiłki.

Po oprowadzeniu pracownika po terenie, gdzie mają odbywać się prace (zwróceniu uwagi pracownika na zagrożenia) powinniśmy zapoznać pracownika z:

 zagrożeniem pożarowym – należy przedstawić podstawowe zasady zachowania się oraz zakazy w tym zakresie, a także

 bezpiecznymi i ergonomicznymi pozycjami, jakie należy przyjmować podczas wykonywania pracy (w tym zasady wykonywania ręcznych prac transportowych).

Przykład

W przypadku prac związanych z przeróbką gałęzi rębakiem z silnikiem spalinowym ważne jest wskazanie miejsca wyznaczonego do palenia tytoniu i przypomnienie o zakazie palenia poza tymi miejscami.

Przykład

Przypominamy, że źródłem pożaru może być także iskra pochodząca z silnika rębaka, nagrzane części maszyny, w tym jej części wirujące (tarcze lub noże rozdrabniające), ale także wyładowania atmosferyczne. Zagrożenie jest zwiększone w sytuacji rozdrabniania gałęzi i innych odpadów drzewnych, które są wysuszone i pochodzą z drzew wydzielających palne żywice (np. z sosny).

Po zakończeniu szkolenia pracownik powinien znać zakaz przemieszczania się po terenie wykonywania prac ze źródłem otwartego ognia, wiedzieć, gdzie rozmieszczono podręczny sprzęt ppoż., i znać zasady jego użycia. Pracownik powinien również wiedzieć, w jaki sposób zachować się w przypadku wystąpienia pożaru.

Przykład

W przypadku dojścia do pożaru, którego nie udało się ugasić w zarodku dostępnymi sprzętem ppoż., pracownik powinien:

 natychmiast zawiadomić o pożarze Państwową Straż Pożarną, podając:

  o co się pali,

  o gdzie pożar ma miejsce oraz

  o zostawiając swój numer telefonu do kontaktu;

 zawiadomić otoczenie o pożarze (osoby znajdujące się w pobliżu – współpracowników oraz osoby postronne);

 zapewnić wolną drogę ewakuacyjną i przystąpić do ewakuacji ludzi, tzn. wszystkie osoby niebiorące udziału w likwidowaniu pożaru;

 usunąć wszystkie łatwopalne materiały;

 powierzchnie narażone na działanie ognia lub wysokiej temperatury chłodzić wodą z bezpiecznej odległości;

 nie dopuścić do przedostania się ścieków powstających w czasie gaszenia pożaru do kanalizacji i wód oraz zabezpieczyć zanieczyszczone środki użyte do gaszenia pożaru.

Przykład

Właściwe środki gaśnicze w przypadku pożaru benzyny bezołowiowej to:

małe pożary – gaśnica śniegowa, proszki gaśnicze, piana,

duże pożary – rozproszone lub mgłowe prądy wody, piana.

Niewłaściwe jest używanie zwartych prądów wody. Należy też unikać jednoczesnego stosowania piany i wody na tę samą powierzchnię, ponieważ woda niszczy pianę.

Jednym z elementów bezpieczeństwa pożarowego jest bezpieczne postępowanie z benzyną bezołowiową, w tym z zasadami tankowania zbiornika paliwa rębaka.

Przypominamy, że benzyna bezołowiowa jest produktem:

– trującym,

– skrajnie łatwopalnym (ma bardzo niską temperaturę zapłonu).

W pewnych warunkach (z reguły przy słabej wentylacji) opary benzyny mogą powodować tworzenie się atmosfery wybuchowej. Jej pary są cięższe od powietrza, rozprzestrzeniają się i gromadzą przy powierzchni ziemi, w zagłębieniach terenu, w dolnych partiach pomieszczeń. Benzyna należy przechowywać i transportować w pojemnikach specjalnie do tego zaprojektowanych i oznakowanych. Nie mogą to być przypadkowe pojemniki, a szczególnie pojemniki po produktach spożywczych. Podczas transportu i przechowywania pojemniki powinny być szczelnie zamknięte.

Przykład

Nie wolno palić, wywoływać iskrzenia i używać otwartego ognia w miejscach, gdzie jest przechowywana benzyna, a szczególnie podczas uzupełniania paliwa w zbiorniku. Paliwo należy uzupełniać wyłącznie w miejscach dobrze wentylowanych, przy zatrzymanym silniku (ostudzonym). Jeśli silnik nadal pracuje lub gdy jest gorący, zakazane jest zdejmowanie korka wlewu paliwa oraz napełnianie zbiornika paliwa. Zakazuje się dolewania paliwa do zbiornika podczas pracy rębaka.

Korek wlewu paliwa należy odkręcać stopniowo, aby uwolnić zebrane w zbiorniku powietrze pod ciśnieniem. Jeśli korek będzie odkręcany zbyt szybko, paliwo może wytrysnąć ze zbiornika, zanieczyszczając obudowę rębaka i powodując unoszenie się łatwopalnych par w miejscu tankowania.

Nie wolno napełniać zbiornika ponad wskazane poziomy i upewnić się, że korek wlewu jest właściwe (szczelnie) zamknięty po zakończonym tankowaniu.

Jeśli podczas tankowania benzyna została rozlana i zanieczyściła obudowę rębaka lub w powietrzu wyczuwalny jest silny zapach benzyny, to nie wolno uruchamiać silnika maszyny i zachować szczególną ostrożność, aż do momentu dokładnego wytarcia rozlanego paliwa i wywietrzenia oparów. Dobra praktyka wskazuje, aby po zatankowaniu odsunąć rębak od miejsca tankowania o 10 metry (minimum 5) i dopiero tam go uruchomić.

Do zbiorników paliwa nie należy wlewać paliwa zanieczyszczonego (np. wodą), w tym paliwa przechowywanego w kanistrze dłużej niż 3 miesiące (po tym czasie nawet w szczelnym zbiorniku może zgromadzić się woda wykraplająca się z zawartego w kanistrze powietrza).

Jeśli konieczne jest zlanie paliwa ze zbiornika, czynności takiej należy dokonać przy zimnym silniku i poza zamkniętym pomieszczeniem.

Ubrania zanieczyszczone benzyną lub olejem powinny być zmienione na wolne od tych substancji.

Zakazane jest magazynowanie rębaka z napełnionym zbiornikiem paliwa w pomieszczeniu, w którym do oparów benzyny mogą dotrzeć iskry lub otwarty ogień. Po pracy, przed oddaniem rębaka do miejsca jego przechowywania, należy odczekać aż silnik dobrze ostygnie. Miejsce przechowywania powinno być zabezpieczone przed możliwością nawiania liści, ściętej trawy i innych łatwopalnych zanieczyszczeń.

Pojemniki z paliwem, które zostały zabrane w teren, należy chronić przed nagrzaniem.

Wszystkie zaoliwione ścierki i szmaty są łatwopalne i powinny być zebrane w wyznaczone miejsca, a następnie zutylizowane. Nie wolno wyrzucać ich z innymi odpadami, a zwłaszcza ze zrębkami.

Wskazując miejsce wykonywania pracy, należy zwrócić uwagę szkolonemu pracownikowi na zagrożenia, jakie tam występują, i zasady właściwego postępowania, aby minimalizować te zagrożenia. Poniżej przedstawiamy część szkolenia, które dotyczy zagrożeń wynikających z prac wykonywanych na poboczach dróg tylko częściowo wyłączonych z ruchu.

Przykład

Praca na drodze (autostradzie) częściowo wyłączonej z ruchu jest pracą wykonywaną w pasie drogowym, którym jest wydzielony pas terenu, przeznaczony do ruchu lub postoju pojazdów i ruchu pieszych wraz z leżącymi w jego ciągu obiektami inżynierskimi: placami, zatokami postojowymi oraz znajdującymi się w wydzielonym pasie terenu chodnikami, ścieżkami rowerowymi, liniami zbiorczymi, drzewami i krzewami, a także urządzeniami technicznymi związanymi z prowadzeniem oraz zabezpieczeniem ruchu. Pas drogowy obejmuje w szczególności: jezdnię, pobocze, chodniki, przydrożne rowy, skarpy. Praca taka jest pracą szczególnie niebezpieczną i powinna zostać tak zorganizowana, aby istniejące zagrożenia wyeliminować lub, jeżeli jest to niemożliwe, maksymalnie zabezpieczyć przed nimi pracowników, a także innych użytkowników drogi. Prowadzenie robót w pasie drogowym wymaga zezwolenia właściwego zarządcy drogi. Obowiązkiem wykonawcy robót jest m.in.:

 zapewnienie bezpieczeństwa ruchu drogowego (w tym pieszego