Program szkolenia operatora samojezdnej frezarki do nawierzchni dróg

1. Podstawy opracowania programu operatora samojezdnej frezarki do nawierzchni dróg

Przy opracowaniu programu szkolenia uwzględniono przepisy ustaw:

• z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 917 ze zm.),

• z 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1745 ze zm.).

Przy opracowaniu programu szkolenia uwzględniono także przepisy znajdujące się w rozporządzeniach:

• Ministra Gospodarki i Pracy z 2 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bhp (Dz.U. Nr 180, poz. 1860 ze zm.),

• Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 28 sierpnia 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bhp (t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 ze zm.),

• Ministra Pracy i Polityki Socjalnej oraz Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z 21 grudnia 1995 r. w sprawie bhp przy wykonywaniu robót drogowych i mostowych (Dz.U. Nr 141, poz. 716),

• Ministra Infrastruktury z 6 czerwca 2003 r. w sprawie bhp podczas wykonywania robót budowlanych (Dz.U. Nr 121, poz. 1133),

• Ministra Infrastruktury z 23 września 2003 r. w sprawie kierowania ruchem drogowym (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1510 ze zm.),

• Ministra Gospodarki z 30 grudnia 2008 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bhp w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy (Dz.U. Nr 1, poz. 6 ze zm.),

• Ministra Gospodarki z 23 grudnia 2000 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn (Dz.U. Nr 5, poz. 65 ze zm.),

• Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 24 sierpnia 2004 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. z 2011 r. poz. 1668 ze zm.),

• Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 29 listopada 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 422),

• Ministra Zdrowia z 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. Nr 33, poz. 166 ze zm.),

• Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. z 2002 r. poz. 2173 ze zm.),

• Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 12 grudnia 2002 r. w sprawie bhp przy ręcznych pracach transportowych oraz innych pracach związanych z wysiłkiem fizycznym (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 1051).

Przygotowując program szkolenia, wykorzystano również:

• dostarczoną przez producenta instrukcję obsługi frezarki,

• karty charakterystyki substancji/preparatów chemicznych wykorzystywanych przez operatora w trakcie pracy.

2. Cel szkolenia

Celem szkolenia jest jak zwykle uzyskanie przez pracownika:

• informacji o czynnikach środowiska pracy występujących w miejscu pracy, gdzie prowadzona jest obsługa samojezdnej frezarki do nawierzchni, a także w jego bezpośrednim otoczeniu oraz

• informacji o ryzyku zawodowym związanym z wykonywaną pracą (czynnościami w trakcie obsługi maszyny),

• wiedzy i umiejętności dotyczących sposobów ochrony przed możliwymi urazami i chorobami w warunkach normalnej pracy i w warunkach awaryjnych,

• wiedzy i praktycznych umiejętności z zakresu bezpiecznego wykonywania pracy,

• informacji o zasadach postępowania w razie dojścia do wypadku, wystąpienia awarii lub w innej nietypowej sytuacji.

3. Uczestnicy szkolenia

Proponowane tu szkolenie jest przeznaczone dla:

• nowo zatrudnianych pracowników;

• pracowników przenoszonych na stanowisko obsługi samojezdnej frezarki do nawierzchni dróg;

• pracowników dotychczas zatrudnionych przy obsłudze samojezdnych frezarek do nawierzchni, w przypadku:

    o zmiany organizacji stanowisk pracy,

    o wprowadzenia do stosowania nowych maszyn i narzędzi;

    o uczniów odbywających praktyczną naukę zawodu.

Przykład

Pracownikowi udostępniono do obsługi samojezdną frezarkę do nawierzchni dróg z napędem kołowym. Wcześniej obsługiwał on frezarkę z napędem gąsienicowym. W związku z taką zmianą sprzętu zapoznajemy pracownika z instrukcją użytkowania (obsługi) udostępnionej mu do obsługi frezarki. Instrukcja powinna być opracowana przez producenta maszyny na podstawie dokumentacji techniczno-ruchowej urządzenia. Szkolenie jest konieczne także przy zmianie napędu na gąsienicowy. Oczywiście szkolenie uzupełniające powinno być przeprowadzone także po zmianach na inny typ maszyny.

Przykład

W zależności od rodzaju i zakresu, roboty w pasie drogowym mogą być prowadzone przy:

• całkowicie zamkniętym ruchu na drodze lub

• wyłączeniu z ruchu kołowego części jezdni, pasa ruchu albo jego części, lub

• ograniczonej prędkości pojazdów poruszających się na remontowanym odcinku jezdni, w przypadku gdy roboty są prowadzone na poboczu drogi.

W każdym z tych przypadków należy pracownika zapoznać z projektem organizacji ruchu, w zakresie go dotyczącym.

Samojezdną frezarkę do nawierzchni dróg, którą nabyto przed 1 stycznia 2023 r., dostosowano do minimalnych wymagań dotyczących maszyn określonych w rozdziale 3 rozporządzenia w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bhp w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy. Pracownika należy zapoznać ze zmianami, jakie wprowadzono w konstrukcji maszyny dotyczącymi panelu sterującego, wyłącznika awaryjnego, osłon strefy roboczej itp.

Przykład

Elementy sterownicze, które mają wpływ na bezpieczeństwo pracowników, powinny być widoczne i możliwe do łatwego zidentyfikowania oraz odpowiednio oznakowane (należy je wskazać pracownikowi).

Uruchomienie maszyny powinno być możliwe tylko poprzez celowe zadziałanie na przeznaczony do tego celu układ sterowania.

Przykład

W przypadku wystąpienia ryzyka bezpośredniego kontaktu z ruchomymi częściami samojezdnej frezarki do nawierzchni, mogącego powodować wypadki, trzeba stosować osłony lub inne urządzenia ochronne, które zapobiegałyby dostępowi do strefy zagrożenia lub zatrzymywałyby ruch części niebezpiecznych w przypadku wtargnięcia w strefę niebezpieczną.

Osłony i urządzenia ochronne:

• powinny mieć mocną (trwałą) konstrukcję,

• nie mogą stwarzać dodatkowego zagrożenia,

• nie mogą być łatwo usuwane lub wyłączane ze stosowania,

• powinny być usytuowane w odpowiedniej odległości od strefy zagrożenia,

• nie powinny ograniczać pola widzenia cyklu pracy urządzenia,

• powinny umożliwiać wykonywanie czynności mających na celu zamocowanie lub wymianę części oraz umożliwiać wykonywanie czynności konserwacyjnych, pozostawiając jedynie ograniczony dostęp do obszaru, gdzie praca ma być wykonywana, w miarę możliwości bez zdejmowania osłon i urządzeń zabezpieczających,

• powinny ograniczać dostęp tylko do niebezpiecznej strefy pracy maszyny.

Przykład

Urządzenia ostrzegawcze maszyn (także oczywiście frezarki do nawierzchni dróg) powinny być jednoznaczne, łatwo dostrzegalne i zrozumiałe dla wszystkich mogących znaleźć się w strefie pracy maszyny.

Samojezdne frezarki do nawierzchni dróg można użytkować tylko w procesach i w warunkach środowiska, dla których są przeznaczone. Informacje na ten temat powinny znajdować się w instrukcjach dostarczonych przez producenta danej maszyny.

Każda zmiana miejsca wykonywania pracy (placu budowy) zobowiązuje osobę kierującą pracownikiem do przeprowadzenia szkolenia stanowiskowego uzupełniającego w zakresie dotyczącym szczególnie:

• organizacji ruchu na danym placu budowy,

• lokalizacji zaplecza placu budowy, w tym lokalizacji miejsc postojowych dla maszyn budowlanych, magazynu paliw itp.

W razie wykonywania pracy na terenie PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. przez pracownika innego przedsiębiorstwa – PKP PLK S.A. powinien zapewnić poinformowanie tego pracownika o zagrożeniach dla bezpieczeństwa i zdrowia podczas pracy na tym terenie. Uzyskanie tych informacji pracownik potwierdza podpisem.

W przypadku placu budowy kierownik budowy zapewnia poinformowanie pracownika o zagrożeniach dla bezpieczeństwa i zdrowia podczas pracy na tym terenie, w oparciu o plan bioz.

Podczas załadunku maszyn roboczych, transportu na wyznaczone miejsce robót oraz wyładunku operatorzy frezarek do nawierzchni dróg i inne osoby wyznaczone do konwojowania tych maszyn transportem kolejowym lub drogowym podlegają uprzedniemu przeszkoleniu w zakresie bezpieczeństwa transportu maszyn tymi konkretnymi środkami lokomocji.

4. Sposób organizacji szkolenia

Szkolenie powinno być prowadzone w formie instruktażu – na stanowisku, na którym będzie zatrudniony instruowany pracownik obsługujący samojezdną frezarkę do nawierzchni dróg, na podstawie programu szczegółowego.

Czas trwania instruktażu stanowiskowego powinien być uzależniony od przygotowania zawodowego pracownika, dotychczasowego stażu pracy oraz rodzaju pracy i zagrożeń występujących na stanowisku pracy, na którym pracownik ma być zatrudniony.

Proponujemy, aby w formie wykładu poprowadzić następujące punkty szkolenia oznaczone – 1, 2, 3, 4 i 5.

W postaci ćwiczeń powinny być prowadzone pozostałe (6, 7, 8, 9) punkty szkolenia.

5. Plan instruktażu stanowiskowego pracownika obsługującego samojezdną frezarkę do nawierzchni dróg

                                          Czas

                                         trwania

Lp.       Szczegółowa tematyka instruktażu stanowiskowego         szkolenia

                                               *)

1.   Zapoznanie pracownika z:                      30 minut

    • warunkami środowiska pracy oraz

    • dokumentacją techniczno-ruchową samojezdnej frezarki do

      nawierzchni dróg ze szczególnym zwróceniem uwagi na

      instrukcję użytkowania (instrukcję obsługi) opracowaną przez

      producenta konkretnej maszyny.

2.   Przedstawienie informacji z kart charakterystyki substancji         15 minut

     chemicznych występujących w procesie pracy szczególnie

     istotne jest wskazanie zagrożeń stwarzanych przez olej

     napędowy, olej silnikowy i inne materiały eksploatacyjne. Na

     podstawie informacji zamieszczonych w kartach

     charakterystyki przedstawiamy pracownikom zasady

     bezpiecznego użytkowania tych materiałów i sposoby

     odpowiedniego postępowania w sytuacji uaktywnienia się

     zagrożeń.

3.   Omówienie odpowiedniego zachowania się pracownika na        30 minut

     wypadek awarii samojezdnej frezarki do nawierzchni dróg na

     podstawie instrukcji bezpiecznego użytkowania maszyny.

4.   Przedstawienie środków ochrony indywidualnej              15 minut

     dostosowanych do zidentyfikowanych potencjalnych zagrożeń,

     które powinny być stosowane w procesie pracy, na

     poszczególnych jej etapach. Omawiamy konieczność i zasady

     wykorzystywania środków ochrony:

     • głowy – hełm ochronny,

     • słuchu – ochronniki słuchu,

     • twarzy i oczu – okulary ochronne, gogle,

     • dróg oddechowych – przeciwpyłowa maska ochronna,

     • kończyn górnych i dolnych – rękawice i buty ochronne,

     • skóry – kremy ochronne.

5.   Ryzyko zawodowe związane z wykonywaną pracą            30 minut

     (powierzonymi czynnościami), w tym uwzględnienie zagrożeń,

     narażenia, ciężkości skutków oraz działań profilaktycznych.

6.   Pokaz przez osobę kierującą pracownikami bezpiecznych     60 minut

     sposobów wykonywania pracy, ze zwróceniem szczególnej

     uwagi na zastosowane na stanowisku środki ochrony

     indywidualnej.

7.   Próbne wykonanie zadania przez pracownika pod kontrolą          120 minut

     osoby kierującej (instruktora). Zwrócenie uwagi na

     bezpieczeństwo wykonania poszczególnych etapów zadania.

8.   Samodzielna praca szkolonego pracownika pod nadzorem         180 minut

     osoby kierującej (instruktora).

9.   Omówienie i końcowa ocena przebiegu wykonywania pracy       60 minut

     przez szkolonego pracownika.

Razem                                        540 minut

*) Jedna godzina instruktażu = 60 minut.

Program opracował:                        Po konsultacji z pracownikami zatwierdził:

................................................              ...............................................................................

      (Jan Kowalski)                         (26.05.2024 r., Anna Nowak, BHP/01/2024, podpis)

6. Treść instruktażu

                               Warunki środowiska pracy

Miejsce wykonywania pracy

Na początku szkolenia, pracownika należy zapoznać z miejscem wykonywania pracy – należy zwrócić uwagę na oznakowanie tego miejsca i zapewnienie bezpieczeństwa innym pracownikom niezatrudnionym przy tych pracach i osobom postronnym.

Przykład

W strefie pracy frezarki nie mogą przebywać jakiekolwiek osoby i zwierzęta. Dopuszczalna jest praca, jeśli w strefie niebezpiecznej znajdują się ludzie, ale tylko po zapoznaniu ich z zagrożeniami i uważnym kontrolowaniu sytuacji.

Pracownik powinien także wiedzieć, gdzie wyznaczono miejsce przechowywania (postoju) maszyny, skład narzędzi pracy oraz miejsce, gdzie należy zostawiać środki ochrony indywidualnej. Pracownik powinien też wiedzieć, gdzie składowane są płyny eksploatacyjne (olej napędowy i hydrauliczny), gdzie mieszczą się biuro bezpośredniego przełożonego, i zaplecze higieniczno-sanitarne (toaleta, umywalnia, szatnia, miejsce wyznaczone do palenia tytoniu).

Po oprowadzeniu pracownika po terenie przedsiębiorstwa pracy – placu budowy (określeniu bezpiecznego sposobu przemieszczania się, w tym wskazaniu występujących zagrożeń związanych z pracami w sąsiedztwie dróg niewyłączonych zupełnie z ruchu oraz niebezpieczeństw związanych z pracami prowadzonymi w sąsiedztwie i specyfiką terenu budowy) zapoznajemy pracownika z:

• bezpiecznymi i ergonomicznymi pozycjami przy pracy (w tym z zasadami wykonywania ręcznych prac transportowych – jeżeli występują),

• zagrożeniem pożarowym (należy przedstawić podstawowe zakazy).

Przykład

Olej napędowy jest łatwopalny, a w pewnych warunkach może powodować wybuch. Opary oleju są cięższe od powietrza, z którym tworzą mieszaniny wybuchowe. Zamknięte pojemniki narażone na działanie ognia lub wysokiej temperatury mogą wybuchać w wyniku wzrostu ciśnienia wewnątrz nich. W środowisku pożaru powstają tlenki węgla i inne niewypalone węglowodory (dymy). Należy unikać wdychania produktów spalania, mogą stwarzać zagrożenie dla zdrowia.

Przykład

Środki gaśnicze w przypadku pożaru oleju napędowego:

małe pożary – dwutlenek węgla, proszki gaśnicze, piana,

duże pożary – rozproszone lub mgłowe prądy wody, piana.

Trzeba unikać stosowania zwartych prądów wody oraz jednoczesnego stosowania piany i wody na tę samą powierzchnię (woda niszczy pianę).

Przykład

Jeżeli frezarka do nawierzchni się zapali, należy użyć gaśnicy proszkowej klasy B (do gaszenia pożarów ciał stałych, które paląc się, nie tylko powodują płomień, ale także ulegają rozżarzeniu), C (do gaszenia pożarów cieczy i ciał stałych, które paląc, się ulegają stopieniu), F do gaszenia pożarów gazów palnych.

Można także użyć gaśnicy klasy BC z dwutlenkiem węgla – są to gaśnice przeznaczone do pożarów urządzeń znajdujących się pod napięciem.

Osobami wykonującymi roboty na drodze są m.in.:

• naprawiający drogi i wykonujący inne czynności konserwacyjne,

• ustawiający znaki drogowe,

• malujący pasy i inne znaki na jezdni.

Osoby wykonujące inne czynności na drodze to m.in. osoby kierujące ruchem.

Każda praca na drodze wymaga od wykonujących ją zachowania szczególnej ostrożności. Niby każdy to wie, ale zdarzają się zachowania lekceważące bezpieczeństwo, wynikające najczęściej z rutyny, brawury i niestety będące skutkami nieodpowiedzialnych żartów.

Osoba wykonująca roboty lub inne czynności na drodze jest obowiązana używać w sposób widoczny dla innych uczestników ruchu elementów odblaskowych odpowiadających właściwym warunkom technicznym (kamizelka odblaskowa, ubrania z elementami odblaskowymi). Obowiązek ten zapisano w art. 43 ustawy z 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 450 ze zm.). Elementy odblaskowe mają ułatwić widoczność pracowników, ponieważ osoby takie zachowują się w sposób nietypowy w ruchu drogowym i z tego powodu mogą stać się ofiarami wypadku, ponieważ pozostali uczestnicy ruchu mogą nie spodziewać się ich w danym miejscu lub nie spodziewać się ich niestandardowego zachowania.

Zwracamy uwagę, że nie wystarczy samo posiadanie elementu odblaskowego na ubraniu, ale musi on być umieszczony w takim miejscu, aby był dobrze widoczny dla innych uczestników ruchu. Najlepiej jednak, aby pracownicy byli ubrani w ubrania robocze wykonane zgodnie z PN-EN ISO 20471 Odzież ostrzegawcza o intensywnej widzialności do użytku profesjonalnego. Metody badania i wymagania. W normie tej określono wymagania dotyczące odzieży wizualnie sygnalizującej obecność osoby (użytkownika drogi), przeznaczonej do zapewnienia jego wyróżnialności w sytuacjach zagrożenia w każdych warunkach oświetlenia dziennego i w ciemności w oświetleniu światłami pojazdów.

Podczas prac drogowych zabrania się:

• samowolnego umieszczania lub włączania albo usuwania lub wyłączania znaków i sygnałów drogowych oraz urządzeń ostrzegawczo-zabezpieczających lub kontrolnych na drodze, jak również zmiany ich położenia lub ich zasłaniania,

• samowolnego umieszczania na drodze jakichkolwiek znaków, napisów lub symboli.

Nie każdy może wykonywać czynności związane z kierowaniem ruchem drogowym na drogach publicznych. Warunkiem wykonywania czynności dotyczących kierowania ruchem drogowym przez osoby wykonujące roboty na drodze na zlecenie lub za zgodą zarządcy drogi jest ukończenie odpowiedniego szkolenia. Potwierdzeniem ukończenia szkolenia jest pozytywne zaliczenie testu i egzaminu praktycznego zgodnie z zakresem programu szkolenia. Dokumentem potwierdzającym posiadanie uprawnień do wykonywania niektórych czynności związanych z kierowaniem ruchem drogowym jest zaświadczenie o ukończeniu szkolenia wydane przez Wojewódzki Ośrodek Ruchu Drogowego. Zaświadczenie zachowuje ważność przez 5 lat od daty wydania. Po upływie tego okresu kolejne zaświadczenie wydaje się po odbyciu ponownego szkolenia. WORD prowadzi ewidencję wydanych zaświadczeń o ukończeniu szkolenia.

Przykład

Polecenia i sygnały uprawniona osoba daje za pomocą postawy i ruchu rąk, tarczy do zatrzymywania pojazdów, a w warunkach niedostatecznej widoczności – latarki wyposażonej w światło białe lub światło białe i czerwone albo tarczy do zatrzymywania pojazdów ze światłem odblaskowym lub światłem białym. Osoba taka powinna być wyposażona w ubranie zapewniające odpowiednią widoczność oraz oznakowanie informujące kierowców o pełnionej funkcji.

    Dokumentacja techniczno-ruchowa samojezdnej frezarki do nawierzchni dróg

Obsługę samojezdnej frezarki do nawierzchni dróg może wykonywać osoba, która ukończyła szkolenie i uzyskała pozytywny wynik sprawdzianu przeprowadzonego przez komisję powołaną przez IMBiGS – Instytut Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego i UDT. Uprawnienia wydawane są w klasie III – frezarki do nawierzchni dróg samojezdne.

Świadectwa oraz wpisy do książki operatora stwierdzające uzyskanie uprawnień na podstawie przepisów rozporządzenia Ministra Gospodarki z 20 września 1999 r. w sprawie bhp podczas eksploatacji maszyn i innych urządzeń technicznych do robót ziemnych, budowlanych i drogowych (Dz.U. Nr 88, poz. 983) wydane na frezarki do nawierzchni dróg klasy I, II i III są równoważne ze świadectwem oraz wpisem do książki operatora na frezarki samojezdne do nawierzchni dróg klasy III.

W tej części szkolenia powinniśmy zapoznać pracownika z instrukcją użytkowania (opracowaną przez producenta) obsługiwanej samojezdnej frezarki do nawierzchni.

Zacznijmy może od tego, że frezarki do nawierzchni przeznaczone są głównie do robót drogowych, takich jak:

• częściowe usuwanie warstw asfaltu, asfaltobetonu i betonu,

• usuwanie wad powierzchniowych – kolein, wgnieceń poprzecznych i odkształceń,

• przywracanie prawidłowego profilu powierzchni,

• szorstkowanie nawierzchni,

• usuwanie oznakowania poziomego,

• prace wstępne przed układaniem rur i przewodów.

Frezarka do nawierzchni nie jest przeznaczona do stosowania jako ciągnik, wyciągarka ani podnośnik. Co więcej, producenci zaznaczają, że frezarka nie powinna być wykorzystywana w atmosferze wybuchowej (co może wystąpić w przypadku nieodpowiedniego obchodzenia się z paliwem).

Pracownik obowiązany jest utrzymywać w należytym stanie i porządku miejsce pracy oraz obsługiwane maszyny i urządzenia. Obowiązkiem pracownika jest też eksploatowanie powierzonego mu sprzętu zgodnie z dokumentacją techniczno-ruchową. Ponadto maszyny i inne urządzenia techniczne eksploatuje się, konserwuje i naprawia zgodnie z instrukcją producenta, w sposób zapewniający ich sprawne funkcjonowanie (§ 41 i § 42 ust. 1 rozporządzenia w sprawie bhp podczas wykonywania robót budowlanych).

Montaż, demontaż i eksploatacja maszyn (urządzeń technicznych), w tym ich obsługa, powinny odbywać się przy zachowaniu wymagań bhp oraz ergonomii, uwzględniających instrukcje zawarte w dokumentacji techniczno-ruchowej (§ 4 ust. 1 rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bhp).

Pracodawca, użytkujący maszyny i inne urządzenia techniczne, niepodlegające dozorowi technicznemu, ma obowiązek zapoznania pracowników z ich dokumentacją techniczno-ruchową lub instrukcją obsługi, zanim jeszcze osoby te zostaną dopuszczone do wykonywania robót (§ 41 ust. 2 rozporządzenia w sprawie bhp podczas wykonywania robót budowlanych).

Instrukcja obsługi powinna być zawsze dostępna operatorowi, a jeśli ulegnie uszkodzeniu, należy pracownikowi dostarczyć na stanowisko pracy czytelny egzemplarz instrukcji