Skarga kasacyjna

Warszawa, dnia 20.03.2024

Sąd NajwyższyIzba Pracy, Ubezpieczeń Społecznychi Spraw Publicznychul. Wiejska 4/7/900-902 Warszawa

za pośrednictwem

Sąd Okręgowy w Krakowieul. Przy Rondzie 731-547 Kraków

Powód: Jan Kowalskiul. Kwiatowa 12/330-123 Krakówreprezentowanyprzez adw. Anna NowakKancelaria Adwokacka "Lex"ul. Słoneczna 230-001 Kraków

Pozwany: "Firma XYZ" Sp. z o.o.ul. Miedziana 430-002 Kraków

I C 1234/23Wartość przedmiotu zaskarżenia: 15000 zł

SKARGA KASACYJNA POWODA

Działając z upoważnienia Powoda, pełnomocnictwo w załączeniu, zaskarżam w punkcie 2 wyrok Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 15.02.2024 w sprawie o I C 1234/23 z powództwa Jan Kowalski przeciwko "Firma XYZ" Sp. z o.o. oddalający powództwo w części przekraczającej kwotę odsetek wyliczoną z zastosowaniem stopy 5% na skutek apelacji Powoda.

Wyrok wraz z uzasadnieniem został doręczony Powodowi w dniu 20.02.2024.

PETITUM SKARGI KASACYJNEJ

I

Podstawy skargi kasacyjnej

Sądowi Apelacyjnemu zarzucam naruszenie prawa materialnego: art. 481 k.c. w zw. z art. 291 k.p. przez jego wadliwe zastosowanie oraz art. 18 k.p. przez jego niezastosowanie polegające na ocenie, że w umowie o pracę można przewidzieć stopę odsetek za opóźnienie w zapłacie wynagrodzenia za pracę i innych należności ze stosunku pracy w wysokości niższej niż odsetki ustawowe, choć postanowienie takie powinno być uznane za nieważne na zasadzie art. 18 k.p.

II

Wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania - występowanie w sprawie istotnego zagadnienia prawnego

Wnosząc o przyjęcie kasacji do rozpoznania, przedstawiam, stosownie do postanowienia art. 398⁹ k.p.c., okoliczności uzasadniające takie przyjęcie. W sprawie występuje w mojej ocenie istotne zagadnienie prawne dotyczące dopuszczalności i zasad stosowania norm dyspozy- tywnych Kodeksu cywilnego (tu art. 481 k.c.) do stosunku pracy. Chodzi o rozstrzygnięcie, czy normy dyspozytywne w procesie odpowiedniego stosowania do stosunku pracy nabierają charakteru semiimperatywnego.

Przepis art. 481 k.c. przewiduje, że z tytułu opóźnienia w spełnieniu świadczenia pieniężnego należą się odsetki według stopy określonej umową, a jeśli nie określono tej wartości w umowie - odsetki ustawowe. Pozwany w umowie o pracę z Powodem określił te odsetki na poziomie 5% rocznie.

Norma art. 481 k.c. ma bez wątpienia charakter dyspozytywny. O ile nie stanowi to sytuacji wyjątkowej w prawie cywilnym, o tyle już próba zastosowania tej normy jako normy dyspozytywnej do stosunku pracy budzi wątpliwości. Zasadę prawa pracy stanowi bowiem występowanie norm semiimperatywnych (por. np. Adam Zieliński, 2020, Warszawa, s. 234). Prawo pracy posługuje się również szeroko normami bezwzględnie obowiązującymi (np. art. 18 k.p.).

Normy dyspozytywne, a zatem stosowane jedynie w braku odmiennej regulacji stron, występują niezwykle rzadko, i to w sprawach o niewielkiej istotności (np. art. 84 k.p.) albo wówczas (por. art. 241² k.p., który stronom układu zbiorowego umożliwia objęcie układem jedynie niektórych kategorii pracowników), gdy nie zachodzi ryzyko naruszenia praw pracownika jako słabszej strony stosunku pracy (udział związków zawodowych w zawieraniu układu gwarantuje realną równość stron w tym zakresie). Poważne wątpliwości budzi zatem dopuszczalność stosowania do stosunku pracy normy art. 481 k.c. jako normy dyspozytywnej.

Rozstrzygnięcia wymaga jednak możliwość jej zastosowania jako normy semiimperatywnej. Wydaje się, że można byłoby to uczynić w procesie odpowiedniego stosowania na zasadzie art. 300 k.p. Przyjmuje się w piśmiennictwie, że w przypadku stwierdzenia sprzeczności stosowanego przepisu z zasadami prawa pracy można dokonać jego modyfikacji tak, aby tej sprzeczności uniknąć (Katarzyna Nowak, 2021, PiP, nr 5, s. 34). W tym wypadku usunięcie sprzeczności polegałoby na nadaniu art. 481 k.c. takiego znaczenia, że jako przepis prawa pracy wprawdzie dopuszczałby on umowną regulację stopy odsetek za opóźnienie, jednak nie niższą niż odsetki ustawowe.

Z innego punktu widzenia strony taka modyfikacja treści art. 481 k.c. w procesie odpowiedniego stosowania oznaczałaby ingerencję w hipotezę normy. Takie działanie w procesie odpowiedniego stosowania jest kwestionowane w literaturze (Piotr Wiśniewski, w: Jan Nowak, Anna Kowalska, Piotr Wiśniewski, Maria Zielińska, 2019, Kraków, s. 123), aczkolwiek w judykaturze Sądu Najwyższego zdarzyło się już modyfikowanie treści hipotezy (por. wyrok z dnia 12.05.2022, II PK 123/21).

Wątpliwość tę należy - zdaniem skarżącego - rozstrzygnąć na korzyść dopuszczalności modyfikacji hipotezy, w innym wypadku w ogóle nie można byłoby zmodyfikować normy dyspozytywnej Kodeksu cywilnego nienadającej się z tego względu do stosowania w stosunku pracy. Ponieważ jednak jest to problem niezwykle istotny i złożony, skarżący zwraca się niniejszym o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania w celu rozstrzygnięcia przez Sąd Najwyższy tej wątpliwości.

Istotność tego zagadnienia wyznaczona zostaje nie tylko trudnością problemu prawnego, lecz także znaczeniem jego rozstrzygnięcia dla praktyki obrotu. Ocena dopuszczalności stosowania norm dyspozytywnych Kodeksu cywilnego wykracza poza stosowanie art. 300 § 1 k.c. i obejmuje także inne normy o tym charakterze. Stanowisko Sądu Najwyższego odnoszące się do tego zagadnienia może zatem służyć pomocą przy ferowaniu innych rozstrzygnięć sądownictwa powszechnego.

III

Wnioski skargi kasacyjnej

Mając na względzie okoliczności wskazane w punktach I i II, wnoszę o:

przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania, a następnie, mając na uwadze fakt, że doszło jedynie do naruszenia norm prawa materialnego, na zasadzie art. 398¹³ k.p.c. wnoszę o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i orzeczenie co do istoty sprawy - zgodne z żądaniem apelacji przez uwzględnienie powództwa oraz zasądzenie od Pozwanego na rzecz Powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie na rzecz Powoda kosztów postępowania kasacyjnego według norm przepisanych.

IV

Dopuszczalność skargi kasacyjnej

W związku z postanowieniem art. 398¹ k.p.c. wskazuję, że skarga niniejsza składana jest od wyroku rozstrzygającego sprawę z powództwa o zapłatę kwoty 20000 zł tytułem łącznej sumy odsetek do zaległych wynagrodzeń i pozostałych należności Powoda, wyliczonej z zastosowaniem stopy odsetek ustawowych. Powództwo zostało uwzględnione wskutek apelacji jedynie co do kwoty 5000 zł, a zatem pozostała wartość (15000 zł) stanowi wartość przedmiotu zaskarżenia.

Kwota ta przewyższa wartość graniczną dla spraw z zakresu prawa pracy określoną w art. 398¹ k.p.c., co przesądza o dopuszczalności niniejszej skargi kasacyjnej. Stosownie do postanowienia art. 27 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 100) od niniejszej skargi kasacyjnej wniesiona została opłata podstawowa.

Uzasadnienie

Zarzut naruszenia art. 481 k.c. w zw. z art. 300 k.p.

W zaskarżonym orzeczeniu Sąd Okręgowy zmienił wyrok Sądu pierwszej instancji jedynie w ten sposób, że zasądził na rzecz Powoda kwotę odsetek od należności przysługujących względem Pozwanego wyliczonych z zastosowaniem stopy 5% przewidzianej w umowie o pracę. Zdaniem Sądu nie było podstaw do uwzględnienia powództwa w całości. Treść art. 481 k.c. wyraźnie dopuszcza umowną regulację wysokości odsetek za opóźnienie, a odsetki w wysokości ustawowej należne są jedynie w braku regulacji umownej.

Skarżący pragnie jednak przeciwstawić takiej argumentacji tezy przytoczone w uzasadnieniu wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania. Nie chcąc ich w tym miejscu powtarzać w całej rozciągłości, wypada raz jeszcze podkreślić, że normy prawa pracy mają, co do zasady, charakter jednostronnie bezwzględnie wiążący. Prawo pracy nie zostawia stronom miejsca na umowne kształtowanie swoich relacji prawnych na zasadach pełnej dobrowolności, proponując jedynie określone rozwiązania na wypadek braku regulacji umownej, co zapobiega niedoregulowaniu stosunku prawnego wskutek nieświadomości stron czy umożliwia ograniczenie treści prawnej (na temat funkcji tych norm por. np. Maria Kowalska, w: 2018, t. 2, System prawa prywatnego, red. Jan Nowak, Warszawa, s. 345). Stanowi to jednak wyraz konsekwentnie stosowanej w prawie cywilnym zasady równości stron stosunku prawnego.

Prawo pracy wychodzi z założenia, że strony stosunku pracy nie pozostają względem siebie równe, albowiem pracodawca dysponuje przewagą nad pracownikiem. Z tego względu mógłby wymuszać na pracowniku treść określonych regulacji umownych, godzących w interesy pracownika, a przynajmniej - zapewniających dominację interesu pracodawcy. Z tego względu umowa o pracę jest co do zasady regulowana normami jednostronnie bezwzględnie wiążącymi, od których odstąpić wolno jedynie na korzyść pracownika (art. 18 k.p.). Zastrzeżenie niższych - niż ustawowe - odsetek pozostaje bez wątpienia niekorzystne dla pracownika.

Skarżący stoi zatem na stanowisku, że stosowanie normy art. 481 k.c. jako normy dyspozytywnej pozostaje niezgodne z zasadami prawa pracy. Wypada przypomnieć, że art. 18 k.p. stanowi jedną z podstawowych zasad prawa pracy. W konsekwencji nie można go rozumieć jako regulacji dopuszczającej ustanowienie w umowie niższej niż stopa ustawowa stopy odsetek za opóźnienie.

Warto zauważyć, że odmowa zastosowania art. 481 k.c. w całości także nie dałaby pozytywnego rezultatu. Oznaczałoby to, że sprawa odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczeń pieniężnych pracodawcy w ogóle nie stanowi przedmiotu regulacji prawnej. Innymi słowy, odmowa zastosowania tego przepisu na zasadzie art. 300 k.p. stawiałaby pracownika w równie złej sytuacji prawnej, dopuszczając wymuszenie przez pracodawcę wygodnej dla niego stopy odsetek za opóźnienie lub nawet wyłączenie w ogóle prawa do odsetek w takiej sytuacji. Jedyne rozwiązanie stanowi zatem takie zastosowanie art. 481 § 1 k.c., które nada mu charakter normy semiimperatywnej, a zatem zastrzeżenie odsetek niższych niż maksymalne będzie niezgodne z art. 18 k.p.

Mając na uwadze powyższe, skarga kasacyjna pozostaje w pełni uzasadniona.

Anna Nowak(adwokat)

Załączniki:1) pełnomocnictwo do występowania przed Sądem Najwyższym wraz z odpisem,2) 3 odpisy skargi kasacyjnej,3) dowód uiszczenia opłaty 150 zł - potwierdzenie przelewu.