Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego

I OSK 654/23

WYROKw imieniu Rzeczypospolitej Polskiej

Warszawa, dnia 15 marca 2024 r.

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie:

Przewodniczący: Sędzia NSA Anna Kowalska

Sędziowie NSA: Jan Nowak (spr.), Maria Wiśniewska

Protokolant: Piotr Zieliński

po rozpoznaniu w dniu 20 lutego 2024 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Adama Malinowskiego od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 10 stycznia 2024 r. (II SA/Kr 1234/23) oddalającego skargę Adama Malinowskiego na decyzję Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 5 grudnia 2023 r. (ZUS-III-123/23) w przedmiocie odmowy przyznania świadczenia w drodze wyjątkuoddala skargę kasacyjną.

Anna Kowalska

Jan Nowak

Maria Wiśniewska

Uzasadnienie

Decyzją administracyjną z dnia 5 grudnia 2023 r. Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych odmówił Adamowi Malinowskiemu przyznania świadczenia w drodze wyjątku. Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych powołał art. 83 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1560).

W uzasadnieniu tej decyzji organ orzekający podkreślił, iż zainteresowany wykazał zbyt krótki okres ubezpieczenia – wynoszący 10 lat. W ocenianym okresie przed powstaniem niezdolności do pracy okres ten wynosił 8 lat. Taki okres ubezpieczenia, zdaniem organu orzekającego, nie daje podstaw do przyznania świadczenia w drodze wyjątku.

Z powołaną decyzją Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Adam Malinowski nie zgodził się i wystąpił z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy. Organ jednak nie uwzględnił wniosku zainteresowanego i decyzją z dnia 15 stycznia 2024 r. utrzymał w mocy swoją poprzednią decyzję, podkreślając, że w ciągu 50 lat życia zainteresowany udokumentował łączny okres składkowy wynoszący tylko 10 lat, co oznacza brak podstaw do przyznania świadczenia w drodze wyjątku.

Decyzję Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 15 stycznia 2024 r. (ZUS-III-124/24) Adam Malinowski zaskarżył do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, który zaskarżonym wyrokiem skargę oddalił.

W skardze kasacyjnej Adam Malinowski zarzucił wspomnianemu wyrokowi pierwszej instancji naruszenie art. 83 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przez niewłaściwą wykładnię i zastosowanie.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Podstawę prawną do wydania decyzji w niniejszej sprawie stanowił art. 83 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Według tego przepisu ubezpieczonym oraz pozostałym po nich członkom rodziny, którzy wskutek szczególnych okoliczności nie spełniają warunków wymaganych w ustawie do uzyskania prawa do emerytury lub renty, nie mogą – ze względu na całkowitą niezdolność do pracy lub wiek – podjąć pracy lub działalności objętej ubezpieczeniem społecznym i nie mają niezbędnych środków utrzymania, Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych może przyznać – w drodze wyjątku – świadczenia w wysokości nieprzekraczającej odpowiednich świadczeń przewidzianych w ustawie.

Z przepisu tego zatem wynikają trzy przesłanki prawne warunkujące przyznanie omawianego świadczenia, tj. po pierwsze, niespełnienie wymagań dających prawo do renty lub emerytury musi być spowodowane szczególnymi okolicznościami; po drugie, ubiegający się o świadczenie nie może podjąć pracy lub innej działalności zarobkowej objętej ubezpieczeniem społecznym z powodu całkowitej niezdolności do pracy lub wieku oraz, po trzecie, osoba ta nie ma niezbędnych środków utrzymania.

Z przedstawionego unormowania prawnego wynika ponadto, że Prezes ZUS wydaje decyzje w sprawie świadczeń wyjątkowych w ramach tzw. uznania administracyjnego, kierując się okolicznościami wskazującymi, czy zachodzi w tej właśnie sprawie szczególny przypadek uzasadniający – także na tle innych podobnych spraw – ewentualne przyznanie żądanego świadczenia.

Jak trafnie ustalił Wojewódzki Sąd Administracyjny w zaskarżonym wyroku, skarżący w ciągu 50 lat życia udokumentował łączny okres składkowy wynoszący tylko 10 lat. W zatrudnieniu występowały ponadto liczne przerwy. Stan faktyczny sprawy nie wskazuje ponadto, by istniały jakieś szczególne powody niespełnienia przez skarżącego wymagań uzasadniających przyznanie prawa do renty lub emerytury.

Tak więc w rozpatrzonej sprawie – w ocenie Sądu – nie wystąpiły przesłanki prawne określone w art. 83 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W tej sytuacji Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że skarga kasacyjna Adama Malinowskiego nie ma usprawiedliwionych podstaw, i orzekł jak w sentencji na podstawie art. 184 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2022 r. poz. 329).

Anna Kowalska

Jan Nowak

Maria Wiśniewska