Apelacja od postanowienia Sądu w sprawie nieletniego

15.05.2024

Sąd Okręgowy w Warszawie

Wydział VI Karny

ul. Marszałkowska 82

00-517 Warszawa

za pośrednictwem

Sąd Rejonowy w Warszawie

Wydział V Karny

ul. Ogrodowa 58a

00-871 Warszawa

VI K 123/23

Skarżący: Jan Kowalski, ur. 12.03.2008, 08120312345, zam. ul. Polna 12/3, 02-123 Warszawa, e-mail: [email protected], 500-123-456, działający przez adwokata Annę Nowak „Kancelaria Adwokacka Anna Nowak”, ul. Kwiatowa 2, 01-234 Warszawa, e-mail: [email protected], 600-234-567

Uczestnicy: Piotr Wiśniewski, zam. ul. Słoneczna 4/5, 03-456 Warszawa

Opłata: brak

Apelacja nieletniego

od postanowienia Sądu Rejonowego w Warszawie,

Wydział V Karny z 10.04.2024

(doręczonego obrońcy wraz z uzasadnieniem 20.04.2024)

I. Działając w imieniu Jana Kowalskiego (upoważnienie do obrony w aktach), na podstawie art. 27 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich w zw. z 518 i 367 § 1 i 2 w zw. z art. 368 k.p.c. zaskarżam w całości postanowienie Sądu Rejonowego w Warszawie Wydział V Karny z 10.04.2024, w którym orzeczono wobec Jana Kowalskiego środek poprawczy w rozumieniu art. 9 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich.

II. Powyższemu postanowieniu zarzucam naruszenie prawa procesowego w postępowaniu cywilnym w sprawach opiekuńczych (art. 27 k.r.io w zw. z art. 14 k.r.io) mające istotny wpływ na treść wydanego postanowienia, tj.:

1) art. 233 § 1 w zw. z art. 13 § 2 i art. 3 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich – przez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny zebranego materiału dowodowego, które doprowadziło do błędnego ustalenia faktycznego, że nieletni dopuścił się czynu zabronionego polegającego na usiłowaniu dokonania kradzieży na szkodę Piotra Wiśniewskiego wypełniającego znamiona czynu zabronionego z art. 280 § 2 kk w postaci zaboru 200 zł i orzeczenie wobec niego środka w postaci orzeczenia w zakładzie poprawczym, gdy tymczasem z zeznań świadka: Marii Zielińskiej wynika, że nie nastąpił zabór rzeczy ruchomej;

2) art. 235² § 1 pkt 3 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. – poprzez błędne pominięcie wniosku dowodowego zmierzającego do przesłuchania policjanta, na okoliczności przebiegu zdarzenia, co nie pozwoliło dokonać prawdziwego ustalenia faktycznego;

3) art. 235² § 1 pkt 5 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. – poprzez błędne pominięcie wniosku dowodowego w postaci pominięcia dowodu zapoznania się z nagraniem monitoringu, co do którego sąd I instancji uznał, że jego uwzględnienie zmierza do przedłużenia postępowania, gdy tymczasem wniosek te został złożony jeszcze w toku czynności dowodowych prowadzonych przez Policję;

4) art. 70 ust. 3 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich – poprzez uniemożliwienie nieletniemu czynienia uwag oraz składania oświadczeń co do każdego przeprowadzonego dowodu, w szczególności podczas przesłuchania Piotra Wiśniewskiego 25.03.2024, co uniemożliwiło nieletniemu realizację jego prawa do obrony.

III. Ponadto zarzucam obrazę prawa materialnego, tj. art. 15 ust. 1 w zw. z art. 27 w zw. z art. 3 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich – poprzez orzeczenie wobec nieletniego środka poprawczego, gdy tymczasem z ustaleń faktycznych wynika, że nieletni nie wykazuje wysokiego stopnia demoralizacji, w szczególności nigdy nie było przeciwko niemu prowadzone postępowanie o popełnienie czynu zabronionego.

IV. W związku z powyższym wnoszę o :

1) zmianę postanowienia Sądu Rejonowego w Warszawie, Wydział V Karny z 10.04.2024 poprzez zmianę w pkt 1 opisu czynu zarzucanego na: „w dniu 20.03.2024 w Warszawie przy ul. Nowogrodzkiej usiłował zabrać w celu przywłaszczenia 200 zł, lecz zamierzonego celu nie osiągnął”, a także w pkt 2 zmianę orzeczonego środka poprawczego na środek wychowawczy w postaci nadzoru kuratora (art. 7 pkt 1 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich) oraz równocześnie „zobowiązania do przeproszenia pokrzywdzonego” (art. 7 pkt 3 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich), a gdyby to było niemożliwe – wyłącznie na środek wychowawczy: „zakaz przebywania w określonych miejscach” (art. 7 pkt 5 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich);

2) dopuszczenie, a następnie przeprowadzenie pominiętego wcześniej dowodu z zeznań świadka Adama Nowaka, zam. ul. Miodowa 1/2, 00-222 Warszawa;

3) ponowne przeprowadzenie dowodu w postaci nagrania monitoringu;

4) rozpoznanie apelacji na rozprawie i zasądzenie na rzecz wnioskodawcy od uczestników kosztów postępowania według stosownym norm obowiązujących.

Uzasadnienie

Na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Warszawie Wydział V Karny z 10.04.2024 wobec Jana Kowalskiego orzeczono środek poprawczy w rozumieniu art. 9 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich, któremu zarzucono, że: „w dniu 20.03.2024 w Warszawie przy ul. Nowogrodzkiej posługując się nożem, zabrał w celu przywłaszczenia 200 zł na szkodę Piotra Wiśniewskiego” i orzeczono wobec niego środek w postaci umieszczenia w zakładzie poprawczym, gdy tymczasem z zeznań świadka Marii Zielińskiej wynika, że nie nastąpił zabór rzeczy ruchomej.

Ad II pkt 1. Sąd I instancji, czyniąc ustalenia faktyczne, całkowicie zignorował treść zeznań Jana Kowalskiego (k. 12–15, 22–25) oraz świadka Marii Zielińskiej (k. 32–35), którzy zgodnie stwierdzili, że nie tylko nie doszło do kradzieży pieniędzy, ale też że Jan Kowalski w ogóle nie groził nożem Piotrowi Wiśniewskiemu, lecz jedynie szarpał go, chciał zabrać mu pieniądze, ale wskazanego celu nie osiągnął, gdyż nóż wypadł mu z ręki, zaś nieletniego zauważył ochroniarz, obezwładnił go i zawiadomił policję. Przebieg tego zdarzenia całkowicie potwierdza również świadek Anna Wiśniewska, która zapewnia, że „widziała całe zdarzenie i potwierdza wersję nieletniego”.

Sąd rejonowy orzekający w tej sprawie zupełnie zbagatelizował fakt, że nieletni nie dopuścił się czynu w stadium dokonanym, lecz jedynie usiłował. Nawet jeśli Sąd nie przyjął wersji nieletniego, który w swoich wyjaśnieniach już od początku wskazał „że chciał zabrać pieniądze, ale mu się nie udało” (k. 12–15), to jednak do kradzieży nie doszło. Stosownie do treści art. 13 § 1 kk: „czynu zabronionego dopuszcza się ten, kto realizuje znamiona czynu zabronionego”, a z uwagi na fakt, że sprawca nie zabrał pieniędzy, co najwyżej może odpowiadać za usiłowanie kradzieży. Jak słusznie stwierdził Sąd Najwyższy: „Usiłowanie charakteryzuje się tym, że sprawca, dążąc do popełnienia przestępstwa, podejmuje czynności zmierzające bezpośrednio do jego dokonania, jednak z przyczyn niezależnych od jego woli nie osiąga zamierzonego celu” (post. SN z 15.03.2018, III KK 45/18, Legalis) czy też: „Usiłowanie jest zawsze czynem mniej społecznie szkodliwym niż dokonanie” (wyr. SN z 20.05.2015, III KK 415/14, OSNKW 2015, Nr 9, poz. 82).

Ponadto należy mieć na względzie, że zgodnie z art. 280 § 2 kk: „Kto kradzieży z użyciem niebezpiecznego narzędzia dopuszcza się na osobie pokrzywdzonego, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10”, a zatem koniecznym warunkiem przypisania odpowiedzialności karnej za rozbój jest atak zarówno na osobę, jak też na jego mienie. Jak słusznie stwierdził SN: „W przypadku rozboju przedmiotem ochrony jest zarówno zdrowie, jak i mienie” (post. SN z 10.10.2017, III KK 221/17, niepubl.). Podobnie w innym orzeczeniu stwierdzono, że: „Rozbój jest przestępstwem skierowanym przeciwko mieniu i zdrowiu” (wyr. SN z 12.04.2016, III KK 382/15, Legalis).

Nawet jeśli przedmiotem postępowania może być jedynie czyn zabroniony, nie zaś przestępstwo, to jednak wadliwie opisany czyn za tak surowe przestępstwo wpłynął na zaostrzenie konsekwencji prawnych, jakie zastosowano wobec nieletniego. Przestępstwo rozboju z art. 280 § 2 kk jest zbrodnią, a zatem uwzględniając art. 7 § 2 i art. 37 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich czynem zagrożonym karą pozbawienia wolności powyżej 5 lat, natomiast z kolei maksymalne zagrożenie za kradzież z art. 278 kk wynosi 5 lat, na dodatek z możliwością orzeczenia zamiast tej kary grzywny. Tymczasem sąd rodzinny opisując wskazany czyn nieletniego, stwierdził jego sprawstwo i zastosował najsurowszy środek wobec nieletniego, a mianowicie umieszczenie w zakładzie poprawczym (art. 9 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich).

Ad II pkt 1. Stosownie do art. 3 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich „Postępowanie w sprawach nieletnich ma na celu zapobieganie i zwalczanie demoralizacji oraz przestępczości nieletnich, a także zapewnienie opieki i pomocy nieletnim dostosowanych do ich wieku i stopnia rozwoju psychicznego, warunków bytowych i potrzeb resocjalizacyjnych”. Nawet jeśli sąd w postępowaniu cywilnym z reguły nie jest bezpośrednim adresatem wskazanej normy postępowania, to jednak sąd w toku prowadzonego postępowania w sprawie nieletniego ma szczególne obowiązki związane z jego dobrem. Sąd zatem przeprowadzając postępowanie dowodowe, powinien dążyć do wyjaśnienia wszystkich okoliczności sprawy, szczególnie wówczas gdy w sprawie strony lub prokurator, działając jako oskarżyciel publiczny, nie wnioskują o przeprowadzenie określonych dowodów. Przedstawione w tym miejscu rozumowanie dowodzi, że pominięcie wskazanej normy art. 3 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich nie pozwoliło zrealizować tej dyrektywy.

Ad II pkt 2. Sąd ponadto w toku postępowania rozpoznawczego nie uwzględnił wniosku dowodowego złożonego przez obrońcę 15.03.2024, który wnioskował o przesłuchanie także interweniującego policjanta, na okoliczności przebiegu zdarzenia, a to z kolei pozwoliłoby dodatkowo stwierdzić, że nie było żadnego ataku na osobę Piotra Wiśniewskiego. Nie budzi wątpliwości, że to właśnie policjant jako jedna z pierwszych osób miał możliwość obserwacji przebiegu zdarzenia. Zaniechanie sądu doprowadziło do wadliwych ustaleń faktycznych, co bezpośrednio wpłynęło na kształt rozstrzygnięcia.

Ad. II pkt 3. Trudno zgodzić się także ze stwierdzeniem sądu I instancji, który uznał, że złożony 20.03.2024 wniosek o zapoznanie się z nagraniem monitoringu zmierza do przedłużenia postępowania, skoro wniosek ten został złożony jeszcze w toku czynności dowodowych prowadzonych przez Policję, a następnie osobno dołączony w dalszym postępowaniu, dzięki uzyskaniu tego dowodu od prokuratury, na terenie której doszło do zdarzenia. Sąd powinien zatem wnikliwie rozważyć etap procesu, na którym złożono wniosek, który pozwoliłby ustalić prawdziwy przebieg zdarzenia, a w żadnym razie nie był przejawem chęci przedłużenia postępowania. Kwestia ta jest absolutnie kluczowa przy ocenie przebiegu zdarzenia, tym bardziej że już pobieżne zapoznanie się z utrwalonym przebiegiem zdarzenia jednoznacznie wskazuje, że nie było ataku na osobę Piotra Wiśniewskiego.

Ad. II pkt 4. Istotnym uchybieniem w postępowaniu sądu I instancji jest uniemożliwienie nieletniemu zadawania pytań podczas przesłuchania Piotra Wiśniewskiego w sądzie 25.03.2024 (k. 42–45). Tym samym nieletni nie mógł się ustosunkować do przebiegu zdarzenia, a w szczególności do zeznań pokrzywdzonego. Niestety, obecny w tym dniu kurator nie zauważył tej nieprawidłowości. Zgodnie z art. 70 ust. 3 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich „Nieletni może czynić uwagi i składać oświadczenia co do każdego dowodu”, a zatem w każdej sprawie sąd powinien umożliwić złożenie takich uwag i oświadczeń, niezależnie od inicjatywy ze strony nieletniego.

Ad. III. W postępowaniu przed sądem rodzinnym w I instancji sąd dopuścił się także obrazy przepisów prawa materialnego, a w szczególności art. 15 ust. 1 w zw. z art. 27 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich, poprzez orzeczenie wobec nieletniego środka poprawczego, gdy tymczasem nieletni nie wykazuje cech demoralizacji, w szczególności nigdy nie było przeciwko niemu prowadzone postępowanie o popełnienie czynu zabronionego. Zasada resocjalizacji obliguje sąd, aby dokonał wszelkich ustaleń w zakresie warunków życia i wychowania nieletniego, a także podejmowanych przez niego działań. Z opinii kuratora (k. 52–55) oraz z wyjaśnień wychowawcy szkolnego wynika, że nieletni nie miał problemów z nauką, zachowaniem, uczęszczał na zajęcia pozalekcyjne, a także angażował się w wolontariat. Bierność sądu w zakresie ustaleń faktycznych nie pozwala na ustalenie, czy doszło do demoralizacji, a w konsekwencji, sąd nie mógł podjąć adekwatnych środków wychowawczych. Tym samym sąd nie uwzględnił jego szczególnej sytuacji osobistej i pominął dyrektywę działania na korzyść nieletniego (art. 3 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich), wobec którego zastosowano środek poprawczy (art. 9 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich). Ewentualny pobyt w takim ośrodku z całą pewnością nie będzie stanowił właściwej reakcji, a co więcej, może doprowadzić paradoksalnie do jego demoralizacji.

Ad. IV. Zmiana wskazanego postanowienia jest konsekwencją zarzutów postawionych w pkt II 1–5. Uwzględnienie ich zasadności musi prowadzić do zmiany opisu czynu przypisanego nieletniemu na następujący: „w dniu 20.03.2024 w Warszawie przy ul. Nowogrodzkiej szarpał pokrzywdzonego i usiłował zabrać mu pieniądze w kwocie 200 zł, lecz zamierzonego celu nie osiągnął”. Pozwoli to odzwierciedlić przebieg zdarzenia. Mniejsza społeczna szkodliwość czynu nieletniego powinna skutkować zastąpieniem środka poprawczego środkiem wychowawczym: albo w postaci nadzoru kuratora (art. 7 pkt 1 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich) wraz z orzeczeniem równoczesnego środka wychowawczego „zobowiązania do przeproszenia pokrzywdzonego” (art. 7 pkt 3 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich), albo alternatywnie zamiast obu środków wyłącznie orzeczenia jednego środka wychowawczego, jakim jest „zakaz przebywania w określonych miejscach” (art. 7 pkt 5 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich). Orzeczenie środka lub nawet środków wychowawczych byłoby właściwym wdrożeniem kierowania się wobec nieletniego nie tylko tekstem preambuły ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich, ale też dyrektywy działania na korzyść nieletniego, a w szczególności tego, aby go zresocjalizować (art. 3 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich).

Mając na względzie wszystkie okoliczności, wnoszę jak na wstępie.

nieletni

Załączniki: