Gminny Program Wspierania Rodziny

Załącznik do Uchwały Nr 12/2023 Rady Gminy Jabłonna w Jabłonnie z dnia 24.05.2023

GMINNY PROGRAM WSPIERANIA RODZINY

W GMINIE JABŁONNA

NA LATA 2023-2026

I. Wprowadzenie

Dla dobra rodziny, które jest naturalnym środowiskiem rozwoju i dobra wszystkich jej członków, a w szczególności dzieci, które potrzebują szczególnej ochrony i pomocy ze strony dorosłych, konieczne jest wspieranie rodzin ze strony państwa, w tych przypadkach, kiedy własne zasoby i możliwości nie wystarczają, aby pokonać sytuacje trudne lub kryzysowe. Szczególnie dziecko do prawidłowego rozwoju potrzebuje rodziny, która otacza je miłością, zapewnia poczucie bezpieczeństwa i zaspakaja jego potrzeby. Z punktu widzenia potrzeb dziecka, naturalna rodzina jest podstawowym środowiskiem zapewnienia bezpieczeństwa emocjonalnego, jest naturalnym środowiskiem wychowawczym, w którym główny element stanowią interakcje zachodzące między jej członkami. Rodzina w sposób świadomy i nieświadomy oddziałuje na osobowość dziecka, przekazuje mu swój system wartości, tradycje, poglądy, ukierunkowuje jego aktywność i postępowanie na całe życie. Naturalna rodzina jest najbardziej stabilnym punktem odniesienia w doświadczeniu dziecka. Pomyślny rozwój dziecka jest możliwy w prawidłowo funkcjonującej rodzinie. Dlatego, jeśli w funkcjonowaniu rodziny pojawiają się dysfunkcje, instytucje i służby zobligowane do wspierania rodziny zobowiązane są do podjęcia na jej rzecz określonych działań. Problemy występujące w rodzinie często są złożone i wymagają interdyscyplinarnych rozwiązań. Choroba alkoholowa, przemoc w rodzinie, niewydolność w wypełnianiu funkcji opiekuńczo - wychowawczych, to główne problemy dezorganizujące życie rodzin, którym często towarzyszy również problem ubóstwa, czy długotrwałego bezrobocia. Dlatego rodziny dysfunkcyjne wymagają stałego monitorowania przez pracowników socjalnych, pedagogów szkolnych, pracowników przychodni medycznych, policji, kuratorów sądowych i przedstawicieli innych instytucji, które mają kontakt z rodziną oraz podejmowania działań na rzecz rodziny w oparciu o sprecyzowany plan działania.

Organizując różnorodne formy wsparcia na rzecz rodziny wieloproblemowej, należy doceniać i konsekwentnie realizować zasadę podstawowej roli opiekuńczej i wychowawczej rodziny w rozwoju dziecka. Zamiast zastępować rodzinę w jej funkcji opiekuńczo – wychowawczej, należy ją wspierać i wspomagać tak, aby przywrócić prawidłowe funkcjonowanie. Stąd też, założeniem niniejszego Programu jest wsparcie rodziny naturalnej już na etapie, kiedy pojawiają się problemy.

Problemem przemocy w rodzinie na terenie Gminy Jabłonna zajmuje się Zespół Interdyscyplinarny ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie, którego celem jest integrowanie i koordynowanie działań przedstawicieli różnych podmiotów oraz specjalistów w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie.

Opierając się na założeniach ustawy z 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (tekst jedn.: Dz.U. z 2018 r., poz. 995) - dalej u.w.r.s.z. zaleca się zaangażowanie asystenta rodziny, o którym stanowi art. 11 ust. 3 i art. 12 u.w.r.s.z. Bardzo ważne jest, iż rola asystenta rodziny zaczyna się już na etapie profilaktyki i polega na aktywnym wspieraniu rodziny. Zadaniem asystenta jest całościowe wspieranie rodzin wychowujących dzieci, zagrożonych różnymi dysfunkcjami. Asystent reaguje na sygnały wskazujące na powstawanie w rodzinie problemów związanych z jej prawidłowym funkcjonowaniem, otrzymywane z różnych źródeł: od pracownika socjalnego, pedagoga szkolnego, z policji, czy też od pielęgniarki środowiskowej. Celem pracy asystenta będzie osiągnięcie przez rodzinę podstawowego poziomu stabilności życiowej, która umożliwi jej wychowywanie dzieci. Jego głównym zadaniem jest niedopuszczenie do oddzielenia dzieci od rodziny. W przypadku niemożności zapewnienia opieki i wychowania dziecka przez rodzinę, powiat organizuje pieczę zastępczą w formie rodzinnej i instytucjonalnej. Do zadań gminy w myśl ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej należy ponoszenie częściowych wydatków związanych z pobytem dziecka w wyżej wskazanych formach pieczy zastępczej. Należy zauważyć, że wspieranie rodziny, to jednocześnie rozwój i wzmacnianie społeczności lokalnej. Reformy ustroju terytorialnego państwa powodują, że coraz więcej kompetencji przejmują samorządy gmin i powiatów. Dzieje się tak wzorem innych państw Unii Europejskiej, w których służby społeczne funkcjonują jak najbliżej rodziny.

Gmina Jabłonna jako instytucja polityki społecznej państwa ma na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne środki, możliwości i uprawnienia. W przepisach o pomocy społecznej zawarta jest zasada pomocniczości, która kładzie nacisk na wspieranie, a nie bezpośrednie zaspokajanie potrzeb.

Niniejszy Gminny Program Wspierania Rodziny na lata 2023-2026 stanowi realizację dyspozycji ustawowej i jest spójny ze strategią rozwiązywania problemów społecznych Gminy Jabłonna.

1. Podstawą działań ujętych w programie są w szczególności regulacje obowiązujących ustaw:

- Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (tekst jedn.: Dz.U. z 2018 r., poz. 995);

- Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jedn.: Dz.U. z 2018 r., poz. 1508);

- Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (tekst jedn.: Dz.U. z 2015 r., poz. 1390).

2. Podstawa prawna działań

Artykuł 16 ust 1 oraz art. 17 ust 1 u.w.r.s.z.

II. Diagnoza sytuacji demograficznej i społecznej

Diagnoza lokalna dotyczy funkcjonalności rodzin zamieszkujących w Gminie Jabłonna w zakresie pełnienia funkcji opiekuńczo – wychowawczych. Diagnoza została dokonana w oparciu o dane z Urzędu Stanu Cywilnego w Jabłonnie oraz z danych będących w posiadaniu Ośrodka Pomocy Społecznej w Jabłonnie.

Punktem wyjścia do określenia zadań Gminnego Programu Wspierania Rodziny jest analiza danych o osobach i rodzinach objętych wsparciem Ośrodka Pomocy Społecznej w Jabłonnie.

Dla potrzeb Programu opracowano kartę diagnostyczną, w której zawarto informacje podane w tabeli Nr 1.

Tabela nr 1.

Wyszczególnienie                                                Rok 2022

Liczba mieszkańców gminy                                7500

Liczba rodzin                                                    2100

Liczba dzieci do lat 18                                            1800

Liczba osób bezrobotnych                                       250

Liczba rodzin korzystających z pomocy społecznej             150

w tym z prawem do zasiłku                                     100

Z posiadanych przez Ośrodek Pomocy Społecznej w Jabłonnie wynika, że na dzień 31 grudnia 2022 r. Gmina Jabłonna liczyła 7500 mieszkańców.

Przyczyny i nasilenie trudnych sytuacji życiowych rodzin, pokazuje tabela nr 2.

Tabela nr 2.

Występujący problem                                 Liczba rodzin

Bezrobocie                                           50

Ubóstwo                                              60

Przemoc w rodzinie                               20

Alkoholizm                                         15

Niewydolność wychowawcza                      30

Niepełnosprawność                                  10

Długotrwała choroba                            25

Bezdomność                                          5

Inny problem                                      10

Wśród osób ubiegających się o wsparcie w ramach pomocy społecznej, ubóstwo i bezrobocie pozostają jako główne powody destabilizujące osoby i środowiska rodzinne. W 2022 r. wśród 150 rodzin korzystających z pomocy społecznej, problem bezrobocia dotyczył 50 rodzin. Inne powody deficytów to m.in. alkoholizm i przemoc.

Z danych Urzędu Stanu Cywilnego w Jabłonnie wynika, że do końca 2022 roku z terenu Gminy Jabłonna z 20 dzieci umieszczono 10 w rodzinach zastępczych, a 10 w domach dziecka. W 2022 r. zaewidencjonowano ponadto zawarcie 70 małżeństw i 25 rozwodów.

III. Czas realizacji programu

Gminny Program Wspierania Rodziny został opracowany na lata 2023-2026.

IV. Odbiorcy programu

Odbiorcami Programu są:

1) Rodziny przeżywające trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo – wychowawczych,

2) Dzieci i młodzież, którym rodzina nie zapewnia należytej opieki,

3) Przedstawiciele instytucji oraz służb pracujących na rzecz dzieci i rodzin.

V. Cele główne i szczegółowe

Cel główny programu:

Celem głównym Programu jest pomoc dla rodzin zamieszkujących na terenie Gminy Jabłonna w stwarzaniu optymalnych warunków do wychowywania dzieci w środowisku rodziny biologicznej oraz wspieranie rodzin dysfunkcyjnych w prawidłowym wypełnianiu obowiązków opiekuńczo – wychowawczych.

Cele szczegółowe to:

- podejmowanie działań profilaktycznych i edukacyjnych na rzecz rodziny;

- wspieranie rodzin niewydolnych wychowawczo w celu przywrócenia prawidłowego funkcjonowania w społeczeństwie;

- podejmowanie działań koordynujących wobec podmiotów zajmujących się rodzinami dysfunkcyjnymi;

- pozostawienie dzieci i młodzieży w środowisku zamieszkania,

- współpraca z instytucjami, stowarzyszeniami, organizacjami pozarządowymi na rzecz dziecka i rodziny,

- wzmacnianie roli i funkcji rodziny,

- wsparcie w rozwijaniu umiejętności opiekuńczo – wychowawczych rodziny,

- podejmowanie działań na rzecz powrotu dziecka do rodziny naturalnej.

VI. Przewidywane efekty realizacji Programu

Spodziewanym efektem realizacji Programu ma być: polepszenie sytuacji dziecka i rodziny, wzmocnienie lub przywrócenie poczucia bezpieczeństwa socjalnego, ograniczenie patologii społecznej, zminimalizowanie negatywnych zachowań oraz stworzenie skutecznego systemu wsparcia dla rodziny i dziecka.

VII. Realizator programu:

Koordynatorem programu jest Ośrodek Pomocy Społecznej w Jabłonnie w partnerstwie z:

- Szkołami z terenu Gminy Jabłonna

- Urzędem Stanu Cywilnego w Jabłonnie

- Poradnią Psychologiczno-Pedagogiczną w Jabłonnie

- Policją,

- Zespołem Interdyscyplinarnym ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie,

- Parafią w Jabłonnie

- Gminnym Ośrodkiem Kultury w Jabłonnie

- Stowarzyszeniem "Pomocna Dłoń" Jabłonna

- Fundacją "Rodzina Razem" w Jabłonnie

- Miejską Biblioteką Publiczną w Jabłonnie

- Kuratorami Sądowymi.

VIII. Zadania w zakresie wspierania rodziny:

Lp.       Nazwa zadania                       Jednostka odpowiedzialna

1.     Organizacja spotkań edukacyjno - informacyjnych    Ośrodek Pomocy Społecznej w        dla rodziców.                                            Jabłonnie

2.     Organizacja warsztatów dla rodziców.                Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w                                              Jabłonnie

3.     Wspólne akcje profilaktyczne.                  Gminny Ośrodek Kultury w                                              Jabłonnie oraz Szkoły

4.     Organizacja poradnictwa psychologicznego.      Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w                                             Jabłonnie

5.     Organizacja poradnictwa prawnego.                 Ośrodek Pomocy Społecznej w                                            Jabłonnie

6.     Organizacja mediacji.                           Ośrodek Pomocy Społecznej w                                            Jabłonnie

7.     Wspieranie rozwoju rodzicielstwa zastępczego.    Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w                                                Legionowie

8.     Organizacja szkoleń dla asystentów rodziny.        Ośrodek Pomocy Społecznej w                                            Jabłonnie

9.     Organizacja dni dziecka i rodziny.               Gminny Ośrodek Kultury w                                           Jabłonnie

10.  Organizacja konkursów plastycznych           Gminny Ośrodek Kultury w      dla dzieci i młodzieży.                         Jabłonnie

11.  Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie.    Ośrodek Pomocy Społecznej                                         w Jabłonnie, Policja, Zespół                                         Interdyscyplinarny

Dla realizacji zadań zakłada się następujące działania:

Organizacja spotkań, warsztatów, konsultacji dla rodzin. Współpraca z instytucjami.

W pracy z rodziną ważna jest profilaktyka. Zakłada się zatem kluczową rolę asystenta rodziny, którego zadania będą polegały na:

1) udzielaniu pomocy rodzinom w poprawie ich sytuacji życiowej;

2) wspieraniu w rozwiązywaniu problemów wychowawczych z dziećmi;

3) motywowaniu do podnoszenia kwalifikacji zawodowych;

4) pomaganiu w poszukiwaniu, podejmowaniu i utrzymywaniu pracy;

5) motywowaniu do udziału w zajęciach grupowych dla rodziców i dzieci;

6) udzielaniu wsparcia psychologicznego;

7) podejmowaniu działań interwencyjnych w sytuacjach kryzysowych;

8) wspieraniu aktywności społecznej rodzin;

9) pomaganiu w radzeniu sobie z problemami emocjonalnymi;

10) wspieraniu w rozwijaniu umiejętności opiekuńczo-wychowawczych;

11) udzielaniu informacji o dostępnych formach pomocy;

12) motywowaniu do leczenia i terapii uzależnień;

13) wspieraniu w efektywnym gospodarowaniu finansami;

14) pomaganiu w zaspokajaniu codziennych potrzeb życiowych,

15) wspieraniu w korzystaniu z dóbr kultury;

16) wspieraniu w dostępie do edukacji;

17) pomaganiu w kontaktach z instytucjami. Działania asystenta rodziny.

Współpraca z rodziną będzie również polegała na inicjowaniu i rekomendowaniu zadań zespołowych w skład których wchodzić będą m.in. psycholog, pedagog, pracownik socjalny, przedstawiciel policji, kurator sądowy. Praca asystenta rodziny lub zespołu powinna skutkować trafniejszą diagnozą problemów środowiska rodzinnego, ustaleniem spójnego planu pomocy oraz uruchamiać mechanizmy współpracy z właściwymi instytucjami i służbami.

Wsparcie specjalistyczne.

Praca z rodziną może być prowadzona w formie poradnictwa (psychologicznego, prawnego), terapii dla rodziców, psychoedukacji, mediacji. Narzędziem wzmocnienia rodziny może być również pomoc w organizacji życia codziennego, dbałości o higienę osobistą i otoczenia.

Tam, gdzie jest to możliwe, praca w ramach Programu powinna opierać się o pełną współpracę z rodziną.

Niezwykle ważnym elementem jest również dostęp rodziny do informacji, szczególnie w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie.

Wolontariat.

Pełnienie funkcji wolontariusza może być powierzone osobom z bezpośredniego otoczenia rodziny i dziecka. Zadania wolontariusza to m.in. pomoc w opiece nad dziećmi, robieniu zakupów, wspólne spędzanie czasu wolnego. Pomoc ta będzie wynikać z przyjętego i zaakceptowanego planu pomocy rodzinie, a realizowana będzie na podstawie zawartej umowy. Wolontariusz może otrzymać zwrot kosztów świadczonej pomocy, co zostanie określone w treści umowy.

W celu podniesienia skuteczności oddziaływania wolontariuszy, należy zadbać o ich przygotowanie poprzez konsultacje oraz szkolenie.

Piecza zastępcza.

W przypadku umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej albo w placówce opiekuńczo-wychowawczej gmina właściwa ze względu na miejsce zamieszkania dziecka przed umieszczeniem go po raz pierwszy w pieczy zastępczej ponosi odpowiednio wydatki w wysokości:

- 2000 zł – w pierwszym roku pobytu dziecka w pieczy zastępczej;

- 1500 zł – w drugim roku pobytu dziecka w pieczy zastępczej;

- 1000 zł – w trzecim roku i następnych latach pobytu dziecka w rodzinie zastępczej.

IX. Źródła finansowania programu:

1. Budżet Gminy Jabłonna

2. Środki Wojewody Mazowieckiego,

3. Środki unijne.

X. Monitoring i ewaluacja

Prowadzenie monitoringu i ewaluacji realizacji Programu polega na bieżącym analizowaniu oraz corocznym porównywaniu wartości określonych w Tabeli 1 i 2 oraz danych dotyczących przemocy w rodzinie, umieszczenia dzieci w pieczy zastępczej. Ewaluacja ma na celu uzyskanie informacji czy kontynuować konkretne działania, czy je wzmożyć, czy też zmodyfikować.

Raport z monitoringu i ewaluacji programu będzie sporządzony przez Ośrodek Pomocy Społecznej w Jabłonnie w terminie do dnia 31 marca każdego roku. W przypadku modyfikacji Programu założenia metodologii monitoringu i ewaluacji będą odpowiednio dostosowywane.